VÀI KỶ NIỆM VỚI TRẦN ĐÌNH QUÂN

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kỷ niệm 5 năm ngày mất của TRẦN ĐÌNH QUÂN

Mến tặng chị NGUYỄN THỊ HƯƠNG và 2 cháu TRẦN ĐÌNH DUY, TRẦN THỊ NAM PHƯƠNG                                                                               

 

Trần Hoan Trinh

2002

 

Mùa hè 1964.

Chiếc xe đ̣ Phi Long sơn hai màu vàng đỏ chạy đường Đà Nẵng-Qui Nhơn rời bến  tại ngả năm Phan châu Trinh–Hoàng Diệu đúng 5 giờ sáng một ngày thứ Bảy. Trần đ́nh Quân, Nguyễn thanh Trầm và tôi được điều động vào chấm thi Tú Tài I tại Hội đồng thi Qui Nhơn. Mặc dầu được Pḥng Tài vụ Toà thị chính Đà Nẵng cấp phương tiện di chuyển bằng máy bay, nhưng  máy bay Đà Nẵng–Qui Nhơn tuần chỉ có 2 chuyến, thứ Hai và thứ Năm. Đi vào ngày thứ Hai th́ quá trễ, ngày thứ Năm th́ quá sớm. Chúng tôi rủ nhau đi bằng xe hơi cho vui. Chiếc xe đ̣ 2 màu  vàng đỏ của hăng xe Phi Long  băng băng qua các con đường thành phố c̣n yên ngủ: Phan Châu Trinh, Hùng Vương, Thống Nhất, rồi bon bon chạy dọc theo Quốc Lộ số Một. Hai bên đường, những hàng cây xanh c̣n mờ mờ hơi sương, không khí ban mai trong vắt và se se lạnh. Thuở ấy dân Đà nẵng chưa đông, nhà cửa chưa san sát chất chồng như bây giờ. Tất cả yên tỉnh, chỉ có tiếng động cơ xe rù rù.  Trần đ́nh Quân dành ưu tiên ngồi chểm chệ trên chiếc ghế trước đầu xe, bên phải tài xế. Tôi và Trầm phải nhường thôi, ngồi ở hàng ghế sau lưng. Tôi đang vo tṛn một ư thơ vừa xuất hiện trong trí, TĐQ đang lẩm nhẩm một khúc nhạc đắc ư nào đó, Trầm th́ nhắm mắt ngă lưng vào thành ghế, cố t́m lại giấc ngủ dở dang. Đến cầu Bà Rén, chiếc xe đang ngon trớn  bỗng chao qua trái, chao qua phải, lại chao qua trái, rồi chao qua phải lại, tông mạnh vào lan can cầu rồi rơi ṭm xuống sông. H́nh như tôi đă bất tỉnh bỡi cú chạm mạnh lần sau và chỉ  tỉnh lại khi nước sông mát lạnh thắm vào người. Từ từ, tôi đưa tay vin vào cửa sổ xe, níu chặt khung cửa và định nhoài người ra, leo lên. Tay tôi đă được một người nào đó cầm lấy và kéo lên khỏi mặt nước. Mùa hè nên nước con sông Thu Bồn  rất cạn, chiếc xe chỉ ch́m quá trần khoảng một gang tay. Tôi đứng yên trên trần xe, nh́n quanh. Ba bốn chiếc đ̣ của dân địa phương đang loay hoay quanh chiếc xe bị nạn. Mấy chiếc va-li hành lư nổi bập bềnh, dần trôi giạt ra xa. Tôi leo lên một chiếc đ̣, cố vớt va-li của Quân trước v́ nó gần hơn rồi mới vớt va li của ḿnh. Trần đ́nh Quân đă bơi vào bờ, đang nằm dài trên băi cát bờ sông, mặt anh đầm đ́a những máu. Anh đă phóng ra ngay khi xe rơi xuống nước  nên hứng trọn mănh vụn của kiếng xe văng tung toé vào mặt, vào người. B́nh thường anh chầm chậm, uể oải, nhưng có việc ǵ th́ sẽ nhanh như sóc, tính anh vẫn vậy. Anh không mở mắt, bảo tôi: t́m hành lư cho tau với. Nghe tôi nói đây rồi, anh chỉ nhướng mắt một chút rồi bảo: lau mắt tau chút, nhè nhẹ thôi. Tôi làm theo lời anh. Mặt anh bị cày sướt, tai rách, môi rách, mắt sưng vù. Có hai chiếc xe của hăng Phi Long đến hiện trường chở hành khách trở về lại ĐN.  Trầm chỉ bị thương nhẹ nên theo các xe đó về trước. Trần đ́nh Quân phải nằm xe cấp cứu  về bệnh viện ĐN, thuở ấy c̣n đặt tại đường Hùng Vương. Tôi về theo anh. Suốt trên xe, anh kéo chân tôi lại và gối đầu lên đó. Đuổi ruồi giúp tau. Tôi  đuổi. Lau máu nơi mắt trái một chút. Tôi lau. Quân như vậy đó, ưa điều khiển, ưa người khác săn sóc ḿnh, ưa người khác làm theo ư ḿnh. Ưa được vỗ về. Chuyến đó anh phải nằm bệnh viện mất một tháng. Tôi c̣n nhớ cô y tá săn sóc cho TĐQ khi đó rất đẹp, tên Hường, một người đặc biệt ái mộ và mê nhạc TĐQ.Tôi th́ ra về đi chơi tỉnh bơ, ai cũng ngạc nhiên. Trong tai nạn này, có hai người chết.

      

       Tôi và Quân có rất nhiều kỷ niệm. Đó là một trong những kỷ niệm sâu đậm nhất. Tôi chơi rất thân với anh hồi hai đứa c̣n độc thân. Mỗi lần về Huế, về thăm nhà ḿnh xong ở Vỹ Dạ là tôi đến  nhà anh ở thượng thành liền. Hai đứa cứ kéo nhau đi lang thang mấy con đường của thành phố, khi vào Hồ Tịnh Tâm ngắm hoa sen nở hương thơm ngây ngất, khi thơ thẩn cùng nhau đứng tựa vào lan can cầu  Trường Tiền, nh́n về phía thượng nguồn sông Hương mây trắng sương mù bao phủ, nh́n về phía Vỹ Dạ những hàng tre lă ngọn, cao vút, đong đưa. Cồn Hến một màu xanh ngắt, một làn khói chiều lan rộng  ảo ảo mơ mơ, những chiếc thuyền con bập bềnh trên nước, xa xa bến  Thừa phủ đ̣ ngang qua lại vội vội, vàng vàng, gió thổi lồng lộng, những tà áo trắng thướt tha, gió in thân h́nh tṛn lẵn như khêu gợi, như mời mọc, thả ḷng thanh xuân cho ngây ngất, đắm say, thấy thương yêu vợi vợi, khôn cùng…. Ở Đà Nẵng, anh Trần Ngọc Quán, chủ Tiệm Sách Sông Đà, có cho tôi  thuê một pḥng  nhỏ, tại đường Tiểu La, bên cạnh Cổ Viện Chàm ĐN, sát với con sông Hàn thơ mộng. (ngôi nhà này bây giờ đă được đập bỏ, để kéo dài con đường Bạch Đằng lên tận Bến Đ̣ Xu). Mỗi lần không có giờ dạy, Q đều đến tôi chơi, nhiều khi ở lại luôn, nghe nhạc, đọc báo, rồi theo tôi đi ăn cơm tại các tiệm Thời Đại, Lâm Kư,….trên chiếc xe Vespa Ư Piagio màu xanh nhạt của tôi hồi ấy. Tôi để ư, ngồi  đâu anh cũng với ngay cây đàn. Bao giờ trên tay Quân cũng có cây đàn. Cây đàn không rời anh nửa bước. Găy vài đoạn nhạc, hát khẽ vài câu, rồi mới ngủ, rồi mới ăn. Ngủ dậy lại ôm đàn ngay.. Chúng tôi hay đi coi thi chấm thi cùng nhau: Huế, Nha Trang, Đà Lạt, Qui nhơn, Sàig̣n, Phan Thiết…Tôi trọ khách sạn th́ anh cũng trọ khách sạn, tôi ở ngay trong trường thi th́ anh cũng vào đó ở. Từ khi lập gia đ́nh, thân thiết giữa tôi và anh có giảm đi. Tôi măi mê với chuyện mở cua dạy thêm dạy kèm, dạy luyện thi.. Mở lớp Toán nào ra đều được học tṛ ghi tên xin học đông đảo không ngờ. Lớp học khi nào cũng đông nghẹt.. Dạy sáng, dạy chiều, dạy tối, liên tu bất tận, nhiều khi mệt đến thở không ra hơi, mà vẫn cứ ham. Thời gian này Quân lại mê say với hoạt động DU CA. Ao nâu quần nâu đi đây đi đó ca hát. Anh có một số bạn mới thân thiết: Đỗ viết Lê, Nguyễn ngọc Thanh, Lê Quang Mai, Tôn thất Lan…., v́ vậy chúng tôi rất ít gặp nhau. Cho đến khi Q. lập gia đ́nh, anh mua một ngôi nhà nhỏ trong Khu Cư Xá Cao Thắng cạnh nhà  tôi, cách nhau chỉ khoảng 10 m, khi đó chúng tôi mới hay đến nhà nhau lại,  thăm viếng, hàn huyên.

 

       Trần đ́nh Quân tuổi Mậu Dần (1938), mặc dù trong khai sinh ghi là 1939. Thân phụ  là cụ Trần đ́nh Dần, người làng Tam Đa, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông (bây giờ là Hà Tây). Thuở trai trẻ, cụ ở Hà Nội, làm việc tại toà soạn Báo TIẾNG DÂN của cụ Huỳnh Thúc Kháng. Khi tờ báo này bị đóng cửa, cụ  chuyển vào Huế,  hoạt động cách mạng một thời gian, với chức vụ Ủy Viên Kinh Tế Xă. Không thoát ly ra Bắc, cụ ở lại Huế  làm cho tờ báo TIẾNG DÂN của Vơ Như Nguyện..Thân mẫu là bà Bùi thị Uyển nổi tiếng nhan  sắc một thời,  người làng Mỹ Xá, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên. Khi hai ông bà gặp nhau, Ong đă có một đời vợ, Bà đă có một đời chồng. Ong   có một đứa con riêng: Trần đ́nh Trung. Hai người có ba người con chung: Trần đ́nh Quân, Trần thị Mai Hoa, Trần thị Hồng. Trần đ́nh Trung thương yêu lắm những người em cùng cha khác mẹ của ḿnh, luôn luôn săn sóc đỡ đần mọi chuyện. Lúc trẻ, Trần đ́nh Trung rất mê say với cách mạng, đă có lần bỏ học lên chiến khu. Bị bắt, bị tù, được thả ra, trở lại đi học tiếp. Sau là Trung Tá QĐVNCH, tử trận năm 1972 tại mặt trận Pleiku. Trần đ́nh Quân thừa hưởng ḍng máu nghệ sĩ  lăng mạn  của bên ngoại. Lúc 6, 7 tuổi đă rất mê âm nhạc. Hồi đó có rất nhiều đoàn văn công về hoạt động ở quê ngoại làng Mỹ Xá. Mỗi khi có đoàn nào đến là gia đ́nh không thấy mặt Trần đ́nh Quân đâu cả. Anh bám riết theo đoàn, theo các văn nghệ sĩ của đoàn, nh́n họ sinh hoạt, nh́n họ tập ca tập múa, say sưa không chán.                                                                                                                                                                                        Bà mẹ vốn có máu nghệ sĩ trong người, không lấy thế làm buồn, luôn luôn che chở khuyến khích con trai, mặc đi sớm về khuya thoả thích. Cậu nhỏ hồi đó thuộc làu làu các bài ca cách mạng, về nhà là hát oang lên. Năm 1951, Quân được cho lên Huế học, trú tại Gia Hội. Anh theo học 4 năm Trung học Đệ Nhất Cấp tại trường Trung Học Tư Thục Nguyễn Du. Anh là một học sinh giỏi và luôn luôn là người tổ chức mọi sinh hoạt văn nghệ cho lớp, cho trường nên rất được các thầy cô bạn bè yêu mến. Về nhà, tay anh không khi nào rời cây lục huyền cầm. Say sưa. Cuồng nhiệt. Năm Đệ Tam anh vào học Quốc Học cho đến khi tốt nghiệp Tú Tài (1958). Thuở đó, Huế vừa có trường Đại Học, nhưng anh chiều ư gia đ́nh,  vào học tại Sài G̣n, ở tại nhà anh Trần đ́nh Trung của ḿnh, để giảm bớt gánh nặng cho ba mẹ. Anh thi vào trường Đại Học  Sư Phạm, ban Việt Hán B, khi tốt nghiệp (1961)  được bổ về dạy tại trường Trung học Phan Châu Trinh, Đà Nẵng. Năm 1965, Quân và một số thầy cô PCT v́ phê phán những phát biểu thiếu trách nhiệm của bác sĩ T.N.N, Tổng trưởng Giáo Dục hồi đó, nên bị gọi nhập ngũ. Anh tốt nghiệp Khoá 25 Thủ Đức và được biệt phái về dạy lại tại PCT. Năm 1971, anh xin chuyển qua làm Quản thủ Thư viện, rồi được cử qua Úc tu nghiệp 2 năm về thư viện. Về nước anh lập gia đ́nh, hoạt động Du ca, sáng tác, dạy học, cho đến 1975 th́  đi học tập cải tạo.. Anh thuộc diện buộc đi kinh tế mới, nên bỏ  vào Sài G̣n. Vào đó,chính quyền địa phương cũng yêu cầu ra khỏi thành phố. Anh vượt biên năm1986. Qua Úc ở một thời gian rồi tiếp tục qua Mỹ, trú tại bang California. Anh mắc bệnh Alzheimer, gia đ́nh chỉ phát giác được khi bệnh đă  trầm trọng, đi làm hay đi đâu đó nhiêù khi anh quên cả lối về.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TRẦN ĐẠI TĂNG & TRẦN ĐÌNH QUÂN (1962)

 

Chàng trai đa t́nh tài hoa lắm mơ nhiều mộng Trần Đ́nh Quân có một đời t́nh rất phong phú. Ngoài mặt anh có vẻ lănh đạm khắc khổ nhưng trong hồn dạt dào t́nh cảm. Anh có vẻ lạnh như băng sơn, nhưng đúng khi đúng lúc sẽ ào ào như hoả diệm sơn ngùn ngụt. Học tṛ vừa mến anh, vừa thích anh nhưng cũng vừa sợ anh. Vừa muốn gần nhưng cũng muốn tránh. Anh đang vui cười đùa giỡn đó nhưng phút chốc có thể cay đắng ngay, mỉa mai ngay. Khi nào ngọt ngào th́ anh hay sử dụng tiếng Huế, khi châm chích th́ lại nói giọng Bắc. Anh sống thiên về nội tâm. Anh có nét duyên thầm, có sức lôi cuốn mănh liệt người khác, mặc dù anh không đẹp trai lắm. Da anh tai tái, đầu tóc lơ thơ,  v́ kinh qua một cơn đau thương hàn trầm trọng suưt mất mạng. Anh có nhiều mối t́nh vừa đẹp vừa cay. Anh có lắm say sưa vừa rất dễ thương nhưng cũng nhiều khi đáng trách. Nghệ sĩ mà. Một chút gió đă như  băo, một chút rung động đă như địa chấn. Anh suy nghĩ quá nhiều. Phải chăng đó là mầm mống căn bệnh Alzheimer của anh  về sau ? Tôi có nghe  kể vài chuyện t́nh thời trai trẻ của anh. Có thể chỉ là những mối t́nh học tṛ đơn phương đẹp nhưng nhẹ như gió thoảng mây bay. Có thể là mối t́nh  sâu đậm, thắm thiết. Ai biết được. Chỉ có điều chắc chắn là những bóng dáng tình yêu này đă tạo ra nguồn căm hứng   dạt dào   để Trần Đ́nh Quân viết nên những khúc t́nh ca trữ t́nh, chan chứa, đắm say ḷng người...Và  tôi cũng xin phép chị NGUYỄN THỊ HƯƠNG,  đó nghe!  Không phải Chị, lần về thăm quê hương 1996, Chị đă bảo tôi là người thương yêu TĐQ nhiều nhất đó sao? Trong niềm thương yêu đó, tôi xin chị cho phép nói năng “lung tung” một chút, cho đỡ nhớ, cho đỡ buồn. Bằng ḷng nghe chị HƯƠNG ! Cả 2 cháu  TRẦN Đ̀NH DUY và NAM PHƯƠNG nữa. Có ǵ làm Chị và 2 cháu không vừa ư, xin tha thứ. Chúng ta bây giờ ai cũng đã 60, 70 cả rồi, có nhắc lại kỷ niệm cũ cũng chỉ để nhớ nhau,thương nhau thêm mà thôi !

 

       Đi vào Thành nội Huế, từ cửa Thượng Tứ, rẽ phải,  theo con đường Nguyễn Thành, dọc  bờ thành một quảng khoảng 200m (bây giờ có Quán Cà Phê NGƠ HẠNH), leo một bậc cấp gồm những tảng đá xếp vào nhau, trèo lên thượng thành,có hai gian nhà sát nhau, vách gỗ mái tranh, gian bên trái là nhà TDQ, gian bên phải là nhà LÊ THỊ HIÊN, vợ thầy TRẦN ĐÌNH THANH LAM sau này.Hai gian nhà chung một sân rộng mặt tiền, có một giàn hoa bất tử màu tím, hoa nở quanh năm, phía sau nh́n vói xuống là hồ sen hương thơm ngào ngạt, nh́n ra xa xa con sông Hương lặng lờ uốn khúc, như thật như mơ, huyền ảo, trữ t́nh. Đó là nhà TĐQ ở hồi anh sáng tác bài KHÚC T̀NH CA XỨ HUẾ, khoảng 1958. Bài nhạc này lúc đầu được đặt tên là NIỀM THƯƠNG XỨ HUẾ, tên tác  giả là TRẦN ĐA MỸ   (chứ không phải Trần đại Mỹ). Đa là Tam Đa, quê nội, Mỹ là Mỹ Xá, quê ngoại. Đến năm 1961, ca sĩ Duy Khánh vào gặp Trần Đ́nh Quân tại trường PCT, đề nghị xuất bản, bài hát ấy mới được đổi tên thành KHÚC T̀NH CA XỨ HUẾ. Ca sĩ  Duy Khánh bảo QUÂN, tên anh hay như vậy th́ lấy biệt hiệu làm chi, v́ vậy Q mới kư tên TĐQ vào bài hát. Người hát bài hát này đầu tiên là một cô gái  trẻ đẹp của đất Thần Kinh lúc đó, DẠ ÁI.  Với bài hát này, được TĐQ luyện tập tận t́nh, DẠ ÁI đă đoạt giải quán quân trong Kỳ Thi Tân Nhạc do đài Phát thanh Huế tổ chức. Thuở đó, đi khắp phố phường xứ Huế, băi sông, bến chợ, rạp hát, rạp ciné, quán trà, quán cà phê, tiếng hát DẠ ÁI với NIỀM THƯƠNG XỨ HUẾ thánh thót, nỉ non ngậm ngùi ru ḷng người bâng khuâng, man mác...

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                   Vợ chồng TRẦN ĐÌNH QUÂN và TRẦN ĐẠI TĂNG

 

 

 

       Nhớ Huế xưa dập dìu tài tử giai nhân ! Non xanh nước biếc cảnh đẹp người xinh.Dòng hương Giang lặng lờ giăng mơ dệt mộng.Thành quách cung điện nội thành rêu phong trầm mặc.Cầu trường tiên lung linh bóng nước, sáu vài 12 nhịp mờ mờ trong sương sớm,huyền ảo trong nắng chiều, bước ai về thả tóc gió bay bay cho vấn vương cho quyến luyến ! Những đêm trăng vàng ma quái, huyền hoặc, liêu trai ! Khách đa tình mê man say đắm, thi nhân có những vần thơ tuyệt tác,nhạc sĩ có những nốt nhạc tài hoa ….

 

Chiều nay ai có về miền thùy dương

Về miền có nắng hạ giữa mùa thu

Về miền mây khắp trời giữa mùa xuân

Về miền thơm ngát mùa hoa yêu đương

 

Nam Giao đăm đăm mắt lặng nhìn                                        

Tóc bềnh bồng Bến Ngự chiều nay ai mong gió lên

Xa xôi âm vang tiếng cười hiền

Trên đường về hoa nở đẹp môi cười nhớ mãi không quên …….

                           ( Khúc Tình Ca Xứ Huế )

 

Những đêm Văn nghệ các trường Quốc Học, Đồng Khánh, Đại học Huế, …..góp phần làm cho thành phố thêm Đẹp thêm Thơ ! Giai nhân nào đã là nguồn hứng cho chàng nhạc sĩ  trẻ đa tình đa cảm ?  

 

       Có phải là giai nhân đóng vai Thiếu nữ trong Hoạt cảnh SERENATA đẹp tuyệt trần, phủ phục dưới chân chàng nhạc sĩ Tây phương đang ôm cây vĩ cầm thả rơi từng tiếng nhạc thánh thót, hoang đường, trong đêm Văn nghệ năm nào tại trường QUỐC HỌC ?

 

       Hay là giai nhân đóng vai TÂY THI  trong vở nhạc kịch BẾN NƯỚC NGŨ BỒ, tóc thả dài như liễu rủ mây bay, xiêm y thướt tha hư hư ảo ảo, buồn vợi vợi như trăng như sao, trong đêm Văn nghệ ở trường ĐẠI HỌC HUẾ  một thưở xa xưa  ?

 

       Tình yêu thanh xuân, rung động đầu đời chắc đến với TĐQ mảnh liệt, say đắm lắm nên đã khiến nhạc sĩ tạo ra những nốt nhạc huyền thoại ngọt ngào vô tả !

 

Hoàng hôn rơi ngơ ngẩn hàng thùy dương

Lạnh lùng trong bóng chiều dòng sông Hương

Trường Tiền qua mấy nhịp mờ trong sương

Ngỡ ngàng khách thấy hồn buồn mênh mang

 

Đêm nao nghe khúc Nam bình buồn trên dòng đời xuôi ngược

Đành lãng quên bao nhớ thương

Đêm nay dư âm đang vọng về

Trên lòng thuyền nghe não nuột

Mơ hồ tiếng hát Giang Châu ……..

(Khúc TÌNH CA XỨ HUẾ )

 

Hè 1963, kỳ thi Tú Tài I, Quân và tôi được cử về Huế coi thi.tại trường Quốc Học, chấm thi tại trường Đồng Khánh. Anh trọ tại nhà người cậu, trong Thành nội.Đối diện nhà anh có một biệt thự khang trang đẹp đẽ, kín cổng cao tường, cây xanh bóng mát.Thấp thoáng sáng chiều có bóng một giai nhân” chìm đáy nước cá lờ đờ lặn, lửng lưng trời nhạn ngẩn ngơ sa “.Ông thầy nghệ sĩ mỗi chiều mỗi tối bắt chước Trương Chi, ôm đàn đứng bên này hát vọng sang. Không biết cô láng giềng có biết không, có bâng khuâng, có xao xuyến ? Chỉ biết nguồn hứng lại đến với chàng nhạc sĩ, nhiều bài hát ra đời trong thời gian này, những khúc nhạc tình nỉ non, tâm sự,thề nguyền, hẹn ước:

 

Màu chiều hay là màu mắt em tôi

Nhạc chiều hay là tiếng hát em tôi

Rừng chiều hay là suối tóc em tôi …..

              (Chiều Xưa Nhạt Nắng)

 

Còn trong tay anh bờ vai người yêu

Còn trong mắt em màu nắng ngã chiều

Còn trong tim ta bao nhiêu tình ái ……

              (Còn Trong Tim Ta )

 

Tôi muốn nói với người

Tất cả lời yêu thương

Từ bao lâu ngại ngùng

Từ bao lâu thẹn thùng …….

              (Ngõ Ý )

 

Có lần cô em gái MAI HOA nói với anh: “..đẹp quá ! Lấy đi !” Anh chỉ yên lặng không nói. Con chim xanh vẫn bay đi chưa muốn đậu. Chàng nhạc sĩ lại ôm đàn đi hát rong một mình !

 

Còn nhớ gì không

Còn nhớ gì không

 

Nhìn em như nhìn một vùng tương lai buồn

Nhìn em như nhìn vùng quá khứ chẳng vui

Dấu xưa chưa nhòa

Mùa hạ mây bay đầy trời

Và vầng trăng trên vai người

Xin để mình tôi yêu người mà thôi ….

              (Những Ngày Mùa Hạ trở Về )

 

Con tằm đến thác vẫn còn vương tơ ! Năm anh qua nghiên cứu về Thư Viện tại ÚC, tôi nghe nói anh cũng có một mối tình say đắm ở đây.Không biết có đúng không hay chỉ là huyền thoại dành cho chàng nhạc sĩ tài hoa !.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

            GIA ĐÌNH THẦY TRẦN ĐÌNH QUÂN      

 

 

Năm học 1968-1969, trường Phan châu Trinh được tách hai. Học sinh nữ phải qua học tại trường Trung học Nữ HỒNG ĐỨC mới được thành lập. Một số thầy cô PCT được mời dạy thêm giờ tại trường Nữ đó, trong ấy có TĐQ. Lớp học lặng lờ, thời gian lặng lờ, tiếng thầy giảng Kiều khi trầm khi bỗng, khi tuông trào ngọt ngào êm ái nũng nịu như tiếng đàn Kiều đàn cho Kim Trọng nghe, khi thổn thức ngậm ngùi đắng cay  như tiếng đàn cho Hồ tôn Hiến.  Có một đôi mắt cuối lớp cứ nh́n lên thầy len lén. Cô nữ sinh  trong màu áo trắng tinh khôi, thơ ngây làm sao, hiền dịu làm sao, bỗng thấy ḿnh bâng khuâng trước vẻ ngang tàng lăng tử của người nhạc sĩ ḿnh hằng trọng vọng. Lần này th́ t́nh yêu đến với Trần đ́nh Quân đến nơi đến chốn, có đầu có đuôi. Hai người trở thành vợ chồng chính thức. Đám cưới đượccác anh ĐỔ VIẾT LÊ, NGUYỄN NGỌC THANH, TÔN THẤT LAN, LÊ QUANG MAI  và đoàn  DU CA ĐÀ NẴNG đứng ra tổ chức,  đơn giản, thân t́nh, đậm tính nghệ sĩ. Đám cưới vắng mặt chú rễ, v́ một trở ngại, từ Uc không về kịp. Cưới xong, cô dâu mới khăn gói vào đón chú rễ tại Sài G̣n. Trong thiếp cưới, do hoạ sĩ  ĐỔ TOÀN ( người tâc tượng cụ PCT tại sân trường ) tŕnh bày, tôi c̣n nhớ kỹ hai câu thơ viết rất đẹp, rất bay bướm:

 

              Bỏ lại đằng sau ánh mắt nụ cười

              Bỏ lại đằng sau buồn vui một đời…..

 

       Hai câu này vẫn hay ám ảnh tôi những tháng ngày hôm nay. Có phải là tiên đoán cho cuộc đời bệnh tật bất hạnh của TĐQ  sau này không?

      

       Chị NGUYỄN THỊ HƯƠNG, bà TĐQ, người đàn bà VN dịu dàng, t́nh cảm, đảm đang, hy sinh, chịu đựng, đă hết ḷng hết dạ săn sóc âu yếm chồng trong cơn bệnh bất trị. Người chồng bây giờ chẳng khác chi một đứa con nít, không biết cả chuyện vệ sinh cá nhân, xỏ chân vào dép cũng không được, cả ngày cứ ngồi ngơ ngơ ngáo ngáo cười bâng quơ, nh́n bâng quơ. Chị Hương ơi, chị và hai người con, cháu TRẦN Đ̀NH DUY,    cháu  TRẦN THỊ NAM PHƯƠNG bây giờ là tất cả ǵ  c̣n lại duy nhất của TĐQ đó!  TĐQ có c̣n ǵ đâu ngoài chị và hai con. Bạn bè, thân thuộc th́ xa quá, xa hun hút, xa mù tăm!

 

       Năm 1986, tôi theo phái đoàn của Sở Giáo Dục Đà Nẵng vào Sài G̣n dự một hội nghị về Phương Pháp Giảng Dạy H́nh Học Không Gian, kéo dài bốn ngày. Phái đoàn có bốn người, cùng trọ tại một pḥng khách của Bộ Giáo Dục, trên đường Lê Thánh Tôn. Buổi chiều bế mạc, trong khi ba người bạn rũ nhau ra phố Sài G̣n để mua sắm, mai trở về, tôi đến t́m thăm TĐQ, bấy giờ đang trú tại một căn nhà thuê ở đường Thiệu Trị, Phú Nhuận. Gặp tôi, Quân mừng ríu rít, ôm chầm lấy rồi kéo tôi ra quán cà phê đầu hẻm. Lần đầu tiên tôi thấy anh đ̣i hút thuốc, khi thấy tôi moi túi lấy bao thuốc ra. Thấy cách anh  cầm điếu thuốc mà buồn cười quá. Tôi biết anh đang có tâm sự ǵ buồn. Anh bảo tôi, đêm nay ở lại với ḿnh đi, nói chuyện một đêm cho đă! Vì mai phải theo phái đoàn về ĐN sớm nên tôi từ chối. Thấy tôi không nghe, anh buồn ra mặt. Mấy lần anh định nói ǵ đó với tôi, nhưng rồi lại lặng yên. Tôi ngồi sau lưng bác tài xế xe ôm, anh đạp xe đi lẽo đẽo một bên. Chúng tôi không nói ǵ cả. Quảng đường từ Phú Nhuận về đến Nhà khách  Lê Thánh Tôn đâu phải gần. Anh cứ đạp xe đi kề bên. Yên lặng. Buồn bă. Đến hông Nhà Thờ Đức Bà, anh chào tôi, vẫy tay rồi quay đầu chiếc xe đạp cà tàng của ḿnh, đôi vai nghiêng nghiêng, đạp đi vội vă. Tôi nh́n theo, thấy anh không một lần ngoảnh lại. Anh vượt biên đêm sau, một ḿnh, để vợ con ở lại. Anh không hề hé môi với ai, ngay cả với người thân. Quân ơi!. Tha lỗi cho tôi, thằng bạn vô t́nh quá. Thời thế làm bạn bè ḿnh không tin tưởng cả nhau, không dám hé một lời tâm sự. Nếu biết mai mốt là anh đi, tôi đă thức trắng đêm với anh rồi.

 

       Năm 1996, với sự giúp đỡ của một số học tṛ cũ ở hải ngoại, chị Quân dẫn anh về thăm quê hương một lần, trước khi trí nhớ anh mất hẳn. Bệnh anh lúc đó cũng đă nặng quá rồi, anh chẳng c̣n nhớ chuyện ǵ, chẳng c̣n nhớ mấy ai. Anh về SàiG̣n, ra Huế rồi mới trở vào Đà Nẵng. Cô em gái MAI HOA của anh gọi điện thoại cho tôi, báo ngày anh rời SàiG̣n nhưng lại quên bảo đi theo tàu  nào, S2, S4, hay S6, S8. Gọi điện thoại hỏi lại th́ tất cả đă lên đường rồi. Báo hại ngày hôm đó, tôi và thầy  Nguyễn văn Kính. cứ chạy rong trên các tàu  S2,S4, S8, từ toa này sang toa khác để t́m anh, mong gặp Anh sớm. Một oái ăm là chúng tôi đều  có giờ dạy khi tàu S6 đến ga, không đón anh được, th́ anh và gia đ́nh lại đi trên tàu đó. Ngồi suy nghĩ lại, tôi thấy ḿnh thật lẩn thẩn: vô lẻ TĐQ khi đi ngang ga ĐN lại không ló mặt ra để nh́n lại thành phố thân thương ĐN của anh này sao, cho dù anh bị bệnh th́ chị Hương và hai người em của anh có đó, cần ǵ phải đi lục lọi t́m Anh từng toa một như vậy ! !

 

Khi Anh từ Huế trở vào ĐN, chúng tôi tổ chức họp mặt vài bạn bè thân của anh, tại nhà hàng HOÀN MỸ,  trên đường Pasteur.Tôi nhớ hôm ấy có vợ chồng thầy cô ĐỔ NGUYÊN –NGỌC KHUÊ, vơ chồng PHAN ĐÌNH VY-THÁI THỊ HOÀI, vợ chồng thầy NGUYỄN VĂN KÍNH-MAI THỊ QUỲNH, thầy LÊ LONG VIÊN, thầy HÀ CÔNG BÊ, cô PHAN THANH GIA LAI,  HUỲNH KHẢI, HỒ DUY TRINH, cô HỒNG CHÂU ( vợ thầy NGUYỄN LƯƠNG HIỀN ), cô NỘN NGÂN, cô MỸ HÀ, vợ chồng TRẦN ĐẠI TĂNG-LÊ THỊ QUÝ PHẨM,……Giữa tiệc, cả nhóm cùng hát  bài KHÚC T̀NH CA XỨ HUẾ  của anh, anh nhịp tay hát theo nho nhỏ. Tôi đã đọc tặng QUÂN bài thơ mới làm trong đêm  thức trắng vừa qua. Bài thơ tôi định đặt tên là NGẬM NGÙI, nhưng trên đường tới dự Họp mặt, đi qua một quán cà phê trên đường Quang Trung,bỗng nghe văng vẳng một bài hát rất xưa mà một thời TĐQ và tôi rất thích: bài ONLY YOU !Bài hát do ban nhạc da đen THE PLATTERS  trình bày, tiếng hát của người nhạc sị da đen chùng xuống để kết thúc bài hát: “You never know “, tôi bỗng muốn đặt tên bài thơ mình là NỐT TRẦM CUỐI CỦA KHÚC TÌNH CA ! Tôi nhớ tất cả các thầy cô trong bàn tiệc đã khóc, cả hai mẹ con chị HƯƠNG cũng vậy, còn QUÂN thì đờ đẫn nhìn tôi !

 

NỐT TRẦM CUỐI

CỦA  KHÚC T̀NH CA

 

Anh trở về như đứa trẻ thơ

Nh́n ngơ ngác anh em bè bạn

Năm tháng đó đă thành dĩ văng

Có kỷ niệm nào trở lại trong tim?

 

Anh trở về đôi mắt bơ vơ

Vai nặng chĩu nỗi buồn trần thế

Còn nhớ không Khúc Tình Ca Xứ Huế

       Lời tự tình một thưở thanh xuân ?

 

Anh trở về thành phố quê hương

Con sông đó hoàng hôn rơi ngơ ngẩn

Ngôi trường đó một thời diễm mộng

Trong cơn mê có thấy ḷng buồn ?

 

Anh trở về mái tóc pha sương

Vầng trán lạnh nụ cười xa vắng

Bỏ lại đằng sau âm vang cuộc sống

Hồn như mây một buổi trời chiều

 

Tôi nh́n anh ḷng nghe quạnh hiu

Tiếc một kiếp tài hoa bạc mệnh

Thôi hăy b́nh yên ! Cũng đành số phận

Trần gian này ai dễ trăm năm !

 

Chỉ thương ḿnh đă mất tri âm !

 

       Trần Hoan Trinh

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

QUÝ PHẨM, MAI THỊ QUỲNH, V/C TRẦN ĐÌNH QUÂN,

CÔ GIA LAI, CÔ H. CHÂU       

 

      Tôi dẫn anh đến thăm trường Phan Châu Trinh, đi quanh sân trường, bước lên hành lang, vào ngồi trong lớp, hi vọng cảnh cũ người  xưa có làm h́nh ảnh nào trở lại trong trí anh không. Anh đâu c̣n nhớ ǵ! Nói th́ anh cười, chỉ th́ anh gật. Nụ cười vu vơ, vô hồn. Cái gật như cái lắc đầu ngao ngán. Anh đă quên hết thực sự rồi. Bao nhiêu vui buồn, bao nhiêu ân t́nh, bao nhiêu thân ái, tan vào hư vô như khói như mây. Căn bệnh Alzheimer quái ác đă làm biến đi tất cả.

 

       Chiều tiễn anh lên tàu, đứng bên cửa sổ vẫy tay chào anh. Chị Quân bảo, Anh Tăng vẫy tay chào anh ḱa, anh vẫy tay chào lại đi. Thế là anh vẫy tay, vẫy miết, cho đến khi tàu xa hút tôi vẫn c̣n thấy tay anh vẫy. Tay vẫy nhưng mắt th́ nh́n đâu đâu. Tôi biết lần này tôi mất hẳn anh rồi. Mất thật rồi. Mất thật rồi. Tôi ra về cúi mặt, thấy cuộc đời vắng tênh, nghe ḷng dâng lên một nỗi buồn chất ngất, buồn vời vợi.

      

Khoảng một năm sau, tự nhiên nghe học tṛ đồn ầm lên Quân đă tạ thế. Anh Đ. Ng. trước đây dạy Sử Địa tại trường Nữ Hồng Đức, bạn thân của gia đ́nh Quân, điện thoại cho tôi, giọng run run:

- Anh biết chưa, Trần đ́nh Quân chết rồi!

Tôi thấy như mặt đất dưới chân ḿnh đang rệu ră, đang tan ra, đang lún xuống, người cảm thấy ớn lạnh. Mày chết rồi sao? Chết rồi sao? Sao nhanh thế? Sao vội thế? Nước mắt từ đâu chảy nhoà cả hai má. Tôi  đứng lặng đi, tâm trí như trơ cứng. Lâu lắm, tôi gọi lại cho Đ.Ng.:

- Anh nghe tin đó từ đâu? Nguồn tin có chắc không?

       - Chắc! Một cô học tṛ của tôi vừa gọi điện thoại từ  Sài G̣n ra báo. Bạn nó ở Cali vừa phôn về. Nhưng để tôi hỏi lại xem. Tôi có mấy người học tṛ cũ ở gần nhà Quân bên đó.

Chiều hôm sau, Đ.Ng. phôn lại:

       - Tin đúng đó anh. Người học tṛ tôi đă đến nhà Quân, thấy nhà đang tụ tập đông đảo lắm. Quân chết thật  rồi.

 

Tôi gọi điện thoại vào SàiG̣n, báo cho MAI HOA và HỒNG, hai người em ruột của Quân.  Qua điện thoại, tôi nghe HOA, HỒNG  khóc nức nở. Đêm đó, buồn quá, tôi thức trọn đêm, làm một mạch bài thơ MẶC NIỆM, định mai mốt đọc trong lễ truy điệu anh mà tôi và một số bạn bè định tổ chức.

 

       MẶC NIỆM

 

       Có một loài hoa đă bặt tăm

       Có một cung thương đứt đoạn đành

       Có một người đi không trở lại

       Có người tri kỷ đă trăm năm

 

       Ta với ngươi cùng dạy một trường

       Ta th́ dạy tóan,ngươi văn chương

       Ta mê thơ phú ngươi ca hát

       Tiếng nhạc ngươi buồn thương vấn vương

 

       Ta với ngươi như bát nước đầy

       Khi chiều Bến Ngự sớm Nam Giao

       Khi vào Thành nội nh́n sen nở

       Khi đứng Trường Tiền ngắm tơ bay

 

       Ta ở đây c̣n ngươi bỏ đi

       Đêm đêm nghe sóng vỗ rầm ŕ

     Ta chừng trông thấy ngươi trôi nổi

       Giữa Thái B́nh Dương sóng phủ đầu

 

       Nhớ những khi cùng ngươi chấm thi

       Băi cát Nha Trang nằm đợi đêm về

       Đồi thông Đà Lạt chờ sương tỏa

       Lạc giữa Sài G̣n quên lối đi

 

       Ta ở trời đông nhớ ngươi trời tây

       Đêm Ca-Li phố xá xe đầy

       Ngươi có nhớ vầng trăng cố xứ

       Trải ánh vàng ta ngươi ngất ngây ?

 

       Khúc T́nh Ca ngươi để dở dang

       Tiếng hát Giang Châu đó bẽ bàng

       Ta ở bên này ta thương nhớ

       Ngươi nằm bên ấy có tang thương

 

       Thôi cũng đành một nén hương thơm

Ta vọng ngươi hề thiên nhất phương             

Hồn ta theo một loài chim nhỏ

       Bay lạc vào sương khói mịt mờ

                           Trần Hoan Trinh

 

       Đó chỉ là tin vịt. Khi nghe Đ.Ng. xác nhận lại Quân chưa chết, tôi thấy ḿnh chẳng vui chẳng buồn ǵ cả. Quân ơi! Bây giờ sống chết với anh cũng như nhau! Anh c̣n biết ǵ đâu! Ai thương, ai ghét, ai khen, ai chê, ai cười, ai khóc. Cũng thế. Cũng thế thôi. Anh c̣n biết ǵ đâu! Anh đă bỏ lại tất cả sân si  hỉ nộ ái ố để đắm ch́m trong một cơn mê. Cơn mê bất tận của kiếp người phù du bèo bọt… Chỉ c̣n lại đó những gịng nhạc của anh, những gịng nhạc đam mê tha thiết một thời, những gịng nhạc chắt chiu từ tim từ óc, từ một tâm hồn luôn luôn mở rộng để ôm lấy cuộc đời. Những gịng nhạc của anh sẽ bất tử. Bất tử trong ḷng bạn bè, trong ḷng học tṛ, trong ḷng những người yêu...

 

       Ngày 22.9.2003 (27-8 âm lịch) Quân tạ thế tại  California, Hoa Kỳ. Mấy người bạn của tôi ở CaLi  émail về cho biết, ngay khi anh vừa nằm xuống. Lần này tôi thấy b́nh tĩnh lạ, không hốt hoảng, không choáng váng  giao động như ngày nào… Tôi thông báo cho các bạn bè cũ của TĐQ ở Đà Nẵng. Tôi gọi điện thoại vào cho hai người em của TĐQ ở SàiG̣n. Hai em của Q cũng đă biết tin rồi, đang chuẩn bị tổ chức tang lễ vọng cho anh  và dự định về Huế tổ chức cầu siêu cho anh. Tôi đến dự buổi Mặc Niệm TĐQ tại nhà anh chị Đ.Ng., do một số học tṛ cũ  trường Nữ Trung học Hồng Đức ĐN tổ chức. Ngồi lặng nghe các em nữ  sinh, bây giờ đă là mẹ là vợ,  nhắc lại những kỹ niệm về TĐQ, những vui những buồn với anh một thời đă xa, tôi thấy tâm hồn êm ả, b́nh an chi lạ. Thôi, cho nó qua đi, luyến tiếc làm ǵ ! Chuyện ǵ đến th́ đă đến rồi !.Thời gian anh  mắc bệnh  kéo dài lâu quá rồi, sống đời thực vật vô tri vô giác th́ sung sướng ǵ đâu ! Chỉ làm khổ thêm cho vợ cho con mà thôi.  Đêm về, tôi một ḿnh ngồi nghe lại mấy dĩa  nhạc của anh mà tôi đã sưu tầm và c̣n lưu giữ: Khúc T́nh Ca Xứ Huế, Bỏ Trường Mà Đi, Xin Cám Ơn Người, Thao thức, Bây giờ,    ….. Tiếng hát ngọt ngào  t́nh cảm  của HÀ THANH, tiếng hát điêu luyện  thướt tha  của THÁI THANH, tiếng hát liêu trai hoang đường của KHÁNH LY, tiếng hát nỉ non nhẹ nhàng  của THIÊN TRANG, tiếng hát tha thiết, xao xuyến của ÁNH TUYẾT, tiếng hát non trẻ thơ ngây của DẠ ÁI, ….như quyện lấy  không gian,như tan trong  trong thời gian, ru  hồn tôi vào một cơi đầy mộng đầy mơ, ngan ngát hoa thơm cỏ lạ, như tự t́nh, như dằn vặt, như luyến tiếc, như xót xa và đầy ăm ắp kỷ niệm.

 

Xin cám ơn người từng nói với tôi,

Dù cho sớm nắng chiều mưa t́nh vẫn như ngày nào.

Xin cám ơn người từng nhớ tới tôi

Dừng chân giây phút bên trời t́m về kỷ niệm          

Xin cám ơn người từng khóc với tôi                                

Buồn vui xin giữ cùng nhau giọt nước mắt lần đầu

Xin cám ơn người c̣n khóc với nhau

Một mai tiếng hát ch́m sâu

Chẳng biết khóc lời nào……

       (Xin Cám Ơn Người)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ngồi: thầy VY, thầy HIẾN, thầy SƠN, thầy QUÂN, HỒ DUY TRINH,

                 thầy KHÁ

Đứng: thầy ĐÁO, thầy KHẢI, TRẦN ĐẠI TĂNG,thầy BÊ, thầy KÍNH       

 

Tiếng hát tan dần trong đêm, thiết tha nức nở và buồn vô hạn, kéo hồn tôi trôi bập bềnh, bập bềnh …. Tuổi thơ ấu. Tuổi thanh xuân. Con đường Lê Lợi Huế hai hàng cây xanh thẳng tắp, nắng đổ bóng lá đong đưa. Con sông Hương uốn quanh nước chảy lặng lờ. Đêm An Cựu âm thầm. Trưa Bến Ngự trầm tư. Chiều tàn trên thềm Thương Bạc, đêm lạnh trên bến Phu văn Lâu …..Thành nội chiều mưa ….. Trường Tiền mờ trong sương sớm …... Tất cả ẩn ẩn hiện hiện, tụ tụ,tan tan,. mơ mơ,hồ hồ theo tiếng hát hoang đường  thổn thức ……Hình như có tiếng ai đó đang thỏ thẻ nỉ non, vuốt ve mơn trớn,khi bỗng khi trầm, xót thương cho những cuộc tình lỗi hẹn.

 

       Ai ra đi đành quên ngày xưa đẹp sao

       Bên ven sông còn nguyên màu hoa ngày nao

       Trăm năm vẫn vẹn thề nối lại vạn nhịp cầu

       Xa nhau lòng luôn nhớ mãi vẻ đẹp lòng nhau …..

                                  (Khúc TÌNH CA XỨ HUẾ)

                                        

       Tiếng lục huyền cầm rời rạc, tiếng dương cầm từng giọt rơi rơi,tiếng vĩ cầm lê thê, tiếng sáo cao vút …. Tôi rơi vào giấc ngủ từ lúc nào. Trong mơ thấy ḿnh biến thành một con chim yến nhỏ bay vút vào không gian mây  cuộn, gió vần,sương giăng, khói toả, ngơ ngác t́m về một cơi trời vô định vĩnh cửu  b́nh yên.

      

       Thôi xin buồn thêm một đêm nay

       Nghe tiếng đàn ngươi trong hơi rượu cay

       Ngày mai đập vỡ đàn, thơ đốt

       Ta theo ngươi làm hơi khói bay …….

                           (thơ T.H.T)

                                               

SàiG̣n, 2002    

TRẦN HOAN TRINH

        

      

GHI CHÚ: Một số tư liệu trong bài này, tác giả viết theo lời kể của TRẦN THỊ MAI HOA, TRẦN THỊ HỒNG,  em gái của TRẦN Đ̀NH QUÂN.