Từ Công Phụng,
Một Kết Hợp Tuyệt Vời Giữa Ngôn Ngữ và Âm Nhạc

 

 

Nguyễn Phước Nguyên

 

 

 

 

 

 

 

Tôi như gịng sông cạn
Cuốn quanh đời mệt nhoài
Cuốn theo gịng nghiệt ngă
Buồn rơi theo năm tháng
Úa trên lưng tháng ngày
Tôi mang hồn cỏ dại
Ngu ngơ tự hỏi ḷng
Bỗng một ngày thiên thu
Bỗng một đời phù du

(Từ Công Phụng - Đời Bỗng Phù Du)

I. NHẬP

Một buổi chiều. Mùa thu.
Mây trắng bay.
Nắng vàng vọt rớt trên hè phố.
Người đàn ông đứng tuổi lặng nh́n cô bé ngồi cách ḿnh không xa. Cô bé có mái tóc huyền, đăm nh́n theo những cánh chim bay khuất với một nét buồn tao mặc. Dáng cô bé thon gầy, như hao ṃn cùng năm tháng. Người đàn ông chợt ước ao, chợt khát khao ḿnh có thể xóa tan mây trời trầm lắng đang xuống thấp dần lên cuộc đời cô bé.
Nhưng người đàn ông vẫn ngồi đó. Lặng yên.
Mưa nhẹ rơi...
Từng giọt mỏng...
Long lanh lên khóe mắt cô bé...
Người đàn ông cũng nghe cay vùng mắt.
Lâu lắm rồi... Cuồng lưu ḍng sống đă làm người đàn ông xa lạ với những cảm xúc đơn thuần nhất của con người - nụ cười, tiếng khóc.
Nh́n cô bé ngồi đó, với những bước chân linh hồn đầu đời xa rời thơ ấu, người đàn ông chợt nghe ḷng ḿnh rét mướt, chao theo từng giọt mưa rơi.
Cô bé đứng dậy, bước xa dần theo lối nhỏ của công viên. Dáng cô bé đổ dài lên nỗi buồn của người đàn ông, lên nỗi buồn của thời gian đang chất chồng lên mái tóc hơn nửa phần xóa trắng.
Người đàn ông nghe vọng lên trong tim ḿnh một niềm đau xót. Cho bước chân lạc loài của cô bé. Cho hồn nhiên thoáng mất. Cho ưu tư kéo về. Cho lưu đày tuổi trẻ. Và cho chính bản thân ḿnh - cũng lạc loài, cũng lưu đày, đă hơn nửa lần thế kỷ...



II. NGÔN NGỮ CỦA ÂM NHẠC

Thế đó. Là ngôn ngữ của Từ Công Phụng (TCP). Đoạn nhập đề trên là những ǵ đă h́nh dung ra khi nghe bài C̣n Một Buổi Chiều của tác giả. Không chỉ nghe ra. Mà c̣n nh́n thấy. C̣n cảm nhận đến.

Thế đó. Là ngôn ngữ của TCP. Man mác. Nhẹ nhàng. Lăng đăng. Ẩn mật. Mang nhiều h́nh ảnh của một cơi trời tâm sự. Không ạt ào thác đổ. Mà là những chắt chiu đằm thắm. Những nâng niu tận cùng.

TCP không chỉ là nhạc sĩ của t́nh yêu. Nói đúng ra, t́nh yêu chỉ là ḍng sông để TCP chuyên chở và phản ảnh tâm hồn ḿnh. Trong gịng sông đó có phù sa cuộc sống, có bọt bèo thân phận, có vẩn đục tương lai, có trong veo kỷ niệm.

Từ Bây Giờ Tháng Mấy, bài nhạc đầu tay năm mười tám tuổi, cho đến những sáng tác sau đó, TCP đă chọn bước vào âm nhạc bằng đam mê trầm lắng. Không ồn ào. Không vội vă.
... Người về nghe tiếng hát âm vang
Trên vùng tuổi đa đoan
Người về nghe những âm vang
Trên cùng tuổi cưu mang
Người đan hơi thở bên nhau
Dù trời chợt sáng, xin t́nh chưa nghe muộn màng (1)

Ngôn tứ đó, là của riêng TCP. Ngay sau mỗi câu hỏi được mở ra, câu trả lời kết đọng. Dưới rực sáng của quên lăng phơi bày, là nhớ nhung khép kín.

... Gom một chút nắng vàng
Hắt lên soi hạnh phúc trên tháng ngày đă qua
Em t́m thấy chút ǵ -

Có phải chăng rạn vỡ lên tâm hồn chúng ta ? (2)
... Đêm nay, bên thềm

Nh́n anh, em khẽ nói: "Ngày mai anh đi rồi,
Anh có buồn ǵ không ?"

Buồn không, hỡi người đă đi rồi ? (3)

Sâu sắc. Ư nhị. Bởi người ở lại thường buồn hơn kẻ ra đi. Nhưng với TCP, người ở lại chỉ quan tâm đến nỗi buồn của kẻ ra đi. Thật ân cần. Đơn thuần. Chấp nhận.

Ở đó, là những lấp lánh ngọt ngào của TCP, khi nói về quê hương. Một quê hương muôn trùng xa khuất được thể hiện qua một tiếng gọi "Em!" dịu dàng, cay đắng.

... Ai chia vạt nắng se buồn
Như ta rồi cũng xa nguồn
Làm sao cho em biết t́nh ta vẫn lấp lánh
trong cơi hồn bát ngát ?
Làm sao cho em thấu t́nh ta
như núi biếc, như sông dài, biển rộng ?
Xin giữ cho nhau những khoảng đời nhớ mông lung.
T́nh là trùng dương sóng vỗ chập chùng.
Mảnh hồn ta nay đă khuất nơi nao,
Đời sầu mấy chuyến thương đau
Mà nỡ chôn vội mấy kiếp trùng khơi... (4)

Ở đó, là những long lanh bất chợt của TCP, khi nói về hạnh phúc. Một hạnh phúc hao gầy, trong hụt hẫng chia ly. Không bao giờ là đớn đau tuyệt vọng, mà là sống cho trọn vẹn với mất mát vây quanh.

... Lắng nghe muôn cung sầu hắt xuống đời
Một trời tôi thương đau, một trời em mưa mau
Sống buông xuôi theo ngày tháng
Từng thu qua, vời trông theo đă mờ
Lệ rơi trên tim tôi, lệ rơi trên đôi môi
Yên nhau một thời, xa nhau một đời
Lệ này em nhỏ xuống hồn tôi... (5)

Ở đó, là những lặng câm nhỏ máu của TCP, khi nói về t́nh yêu. Một t́nh yêu ngây ngất hương thơm, giữa vô vàng tiếc nuối. Không bao giờ là kêu gào than khóc, mà là tận tụy với đam mê về một thiên đường đă khuất.

... Thân mang kiếp dă tràng đem đời xe tơ duyên
Trên băi cát vàng hăo huyền
Chợt nghe lớp sóng xô lên đời ḿnh
Niềm cay đắng
Cuộc t́nh trên tháng ngày muộn phiền
C̣n in vết hằn đời ḿnh
Người ơi hăy ru hồn ta ngủ quên... (6)

Ở đó, là những chắt chiu vơi đầy của TCP, khi nói về cuộc sống. Một cuộc sống miệt mài tư duy cùng muộn phiền thân phận. Những điều TCP sẻ chia không nằm trong lời hát , mà nằm sau những ǵ lời hát không nói ra.

... Có những điều tôi muốn nói cùng em
Vẫn vời vợi trên cao,
Những điều tôi muốn hiểu
Vẫn mù cơi vực sâu... (7)

Dường như ngay khi ư niệm vừa thành h́nh trong tư tưởng, TCP đă tự chọn cho lời nhạc của ḿnh một định mệnh - Mỗi ḍng chữ là một gắn bó với kỷ niệm, dẫu đang phai mờ dần theo thời gian, vẫn không bao giờ tuyệt tích. TCP đặt chữ nghĩa vào âm nhạc như phó thác từng hơi thở sau cùng của t́nh yêu vào căn phần mặc tưởng.

Mỗi bài hát là một vết hằn thăng hoa lên phiến đời huyễn hoặc.



III. ÂM NHẠC CỦA NGÔN NGỮ

Từ bao giờ, khi viết về nhạc phẩm, người ta chỉ thường hay nhắc đến những lời nhạc tiêu biểu của tác giả, rồi sau đó là vài phát biểu đơn sơ về tiết tấu và kỷ thuật ḥa âm. Thật là một thiếu sót lớn khi đa số các bài viết về nhạc sĩ đều dành cho phần "lời" nhiều hơn phần "nhạc".

Bởi ở đó, là nét tuyệt vời và độc đáo nhất của nhạc TCP, nhất là khi TCP tự tŕnh bày những ca khúc của ḿnh - bằng những nốt nhạc chợt vút cao và tắt hẳn, bằng những chữ được hát lại hai lần liên tiếp, bằng những âm thanh rơi từ đỉnh cao vào trầm thấp.

Khi TCP hát "...nỗi muộn phiền ngày tàn HƠI THỞ, em thấy không cơi đời vô vọng..." (8), người nghe liên tưởng ra sự chết dần của nhịp sống khi nốt nhạc của hai chữ "hơi thở" được hát vút lên cao rồi tắt hẳn trong mong manh của làn hơi rung.

Khi TCP hát "...Trên từng thung lũng buồn, từng thung lũng buồn, mùa thu đă đă trở ḿnh trên gót nhỏ d́u em đến người..." (9), người nghe cảm nhận được sự chập chùng của những thung lũng mùa thu đă sống lại dưới gót hài t́nh yêu bằng lời hát được lập lại hai lần. Cũng thế, với "... hăy ôm trọn, ôm trọn tuổi xuân, có một lần vui thôi em..." (10), TCP đă dùng sự lập lại của hai chữ "ôm trọn" để diễn tả thật tuyệt vời, thật trọn vẹn một nhắn nhủ ân cần về những hạnh phúc mong manh trong cuộc đời mà mỗi chúng ta ít khi t́m thấy.

Khi TCP hát "... rồi niềm vui bay ngang, miền tuổi vàng nắng và gió CUỐN... lá RƠI đầy, tuổi nầy người đâu có hay..." (11), chữ "cuốn" vút cao rồi tắt hẳn - như mất tích, chữ "rơi" được hát ngân dài từ nốt nhạc cao xuống nốt nhạc trầm. Dùng âm thanh để diễn tả h́nh ảnh của chữ nghĩa, đến thế, quả thật là nát ư.

C̣n nữa, c̣n rất nhiều nét tuyệt vời, chất chứa như vậy trong âm nhạc của TCP để làm diệu huyền chữ nghĩa. Từ long lanh rực rỡ của "... Ôi, nỗi dịu dàng nào đă ngời SÁNG trên môi người..." (9) đến tiếc nuối tịch trầm của "...cuộc t́nh như cơn lốc mang theo hồn người vào trùng dương khép KÍN u mê ngàn đời..." (12). Từ ch́m sâu tiếng nấc của "... kỷ niệm nào như muốn KHÓC, nên tôi xin một lần được trao hết cho nhau bằng một lần đôi mắt nai tơ..." (13) cho đến ngọt ngào đón nhận của "... cho tôi xin một lần chân em lại gần, để ṿng tay ôm HẾT dung nhan..." (1). TCP đă đưa âm nhạc của ngôn ngữ đi vào một chiều nghệ thuật sâu hơn. Rộng mở hơn. Cô đọng hơn.


IV. KẾT

Thôi, cũng đành như chiếc que diêm một lần lóe lên
Thắp đời em sáng lung linh buồn một cơi riêng...

Thôi, cũng đành như kiếp rong rêu một lần hóa thân
Cuốn về phong kín tim ta một đời chói chang...

Thôi, cũng đành như tấp gương tan mờ phai vết xưa
Xót dùm cho tấm thân ta - ngựa bầy đă xa
Những đêm mơ thấy tan hoang hương t́nh vừa chớm
Muộn màng... (14)
Một ḿnh ta đứng nh́n mối t́nh duyên tan theo
Ngh́n con sóng gào bạc đầu
Nhẹ xô lên dấu chân ghi cuộc t́nh nḥa trên cát.
Lời người nghe đă chợt lạc loài
Trên thân dă tràng tủi phận,
Hoài công tháng năm se cát biển Đông... (12)

Từng ấy âm thanh. Từng ấy chữ nghĩa. Nghĩ, cũng đă đủ để TCP nói về ḿnh, về thân phận ḿnh, về t́nh yêu, hạnh phúc. Đoán suy nào, cũng thiếu. Cắt nghĩa nào, cũng thừa.

Giữa một nền âm nhạc Việt Nam hải ngoại chỉ chú tâm đến ca sĩ thay v́ nhạc sĩ, chỉ chú tâm đến những bắt chước lai căng thay v́ triển khai sáng tạo, giọng hát và lối diễn tả của TCP với từng nhạc phẩm của ḿnh là một minh chứng tuyệt vời cho sự kư thác trọn vẹn của một linh hồn, của một đời người vào khung trời âm thanh nghệ thuật. Khung trời ấy vốn cô đơn, và hiu quạnh. Nhưng hiu quạnh hơn, cô đơn hơn, là những con người chọn bước âm thầm vào khung trời ấy bằng con tim hiến dâng cho âm nhạc. Và ở lại. Tận tụy. Như thế. Gần trọn đời ḿnh. Và những sáng tác được ươm mầm và thành h́nh trong khung trời đó là những que diêm lóe sáng, là những viên cát hiến dâng.

Điều tuyệt vời nhất của nhạc TCP không chỉ nằm ở những lóe sáng đó, những hiến dâng đó. Bởi đó, là những lung linh hữu hạn.

Điều tuyệt vời nhất của nhạc TCP là khi que diêm đă tắt ngúm đi, chiều sâu của màn đêm trong mỗi chúng ta đă được đo lường.

Điều tuyệt vời nhất của nhạc TCP là khi viên cát đă vỡ tan vào ḷng biển bầt thinh, con tim trong mỗi chúng ta vẫn c̣n mang âm vang của một đời sóng vỗ, của một trùng dương thầm lặng thiên đường.

Mà đó, là những thanh vọng vô cùng. Những trầm khơi bất tận.



Nguyễn Phước Nguyên


Trích chú:

(1) Mưa Trên Ngày Tháng Đó
(2) Trên Tháng Ngày Đă Qua
(3) Mùa Thu Mây Ngàn
(4) Qua Vùng Biển Nhớ
(5) Giọt Lệ Cho Ngàn Sau
(6) Kiếp Dă Tràng
(7) Thiên Đường Quạnh Hiu
(8) Mắt Lệ Cho Người
(9) Như Ngọn Buồn Rơi
(10) Mùa Xuân Trên Đỉnh B́nh Yên
(11) Người Về Trên Mây
(12) Kiếp Dă Tràng
(13) Lời Cuối
(14) Như Chiếc Que Diêm