Phá Huyện Đường

Shiba Ryotaro

Phạm Vũ Thịnh dịch

 

 

1

Đêm tối, mưa rơi.

-"Anh à, hôm nay em thấy ma trên phố đấy!"

Vợ Yujiro là Onui vừa giúp chồng thay áo vừa nói, mặt tái xanh, vừa nói vừa nuốt nước miếng, có vẻ sợ hăi lắm.

-"Không phải em trông lầm đâu. Rơ ràng lắm kia. Chứ ngay giữa ban ngày mà. H́nh dạng như là vơ sĩ ấy!"

-"Làm ǵ có!"

Kimura Yujiro ngồi xuống trước mâm cơm. Anh làm việc trong Huyện đường cai quản vùng Gojo này.

-"Thật mà!"

Yujiro chỉ nghĩ là Onui đang có bầu 6 tháng, không phải là t́nh trạng thân thể b́nh thường, nên đă nh́n lầm ǵ đấy thôi.

Khoảng sau trưa, Onui đă đi công chuyện nơi cuối phố, lúc sắp sửa rẽ qua góc hàng rào dài của chùa Shingon bỗng thấy qua màn mưa, một người vơ sĩ mặc áo vải màu đen chạy lại. Tóc anh ta không búi lên, mà rối bù, miệng lại cười đến như toét cả mặt ra, chạy bay đến, rồi chạy bay qua mặt. Onui chợt rùng ḿnh. Onui quay đầu lại nh́n theo, th́ đă biến đâu mất, chẳng thấy bóng dáng ai trên con đường dọc theo dăy hàng rào dài của chùa này cả, khiến Onui lại càng hoảng vía.

 

Ở vùng thung lũng này, người ta thường đồn rằng khoảng mùa Vu Lan th́ mèo hoá quỷ, bắt cả người sống lẫn hồn ma nhảy múa. Có lẽ Onui đă nghe măi những lời đồn như thế đến nhập tâm rồi, nên liên tưởng ra chuyện ma quỷ ấy.

-"Chắc là người điên ǵ đấy chứ ǵ!"

-"Không phải!". Onui lắc đầu.

Mà đúng thế, khu phố nhỏ, người nào điên, người nào khùng, Onui đều biết cả mà.

-"Thế có đeo hai thanh kiếm dài ngắn không nào?"

-"H́nh như có... À, có đeo chứ. Chắc chắn là vơ sĩ đấy!"

-"Thế th́ lạ quá. Khu phố này, vơ sĩ th́ chỉ có quan Huyện lệnh, với bọn anh 13 người công chức địa phương thôi mà".

-"Chắc chắn là vơ sĩ rồi. Tuổi chừng 35, 36. Em nhớ rơ ràng cả phù hiệu trên áo nữa. Hoa cúc nổi trên nước đấy".

-"A......"

Yujiro sửng sốt đến suưt đánh rơi cả đũa. Anh đă nghe đồn về người mặc áo có phù hiệu như thế. Đó là Inui-juro.

 

2

Inui-juro (tên lúc nhỏ là Yoshizo) là con một nhà may áo quần. Nhà gốc ở xóm Kitanocho dưới dốc cửa nam chùa Sakurai xóm Kosatsu trong vùng Gojo này. Yujiro cũng biết anh ta. Cũng đă nghe nói là anh ta sớm rời bỏ vùng này, lên hành nghề y sĩ không nhiều khách mấy ở xóm phía đông cầu Sujikaibashi ở bến tàu phía bắc của thành phố Osaka.

-"Em à, thế th́ không phải hồn ma mà cũng chẳng phải người bị quỷ ám ǵ cả đâu. Thứ người này c̣n khó xử trí hơn thế nữa kia."

-"Thứ người ǵ thế?"

-"Chẳng phải là vơ sĩ đâu. Lợi dụng thời buổi uy quyền của Mạc Phủ suy yếu mà giả dạng lăng sĩ (vơ sĩ mất chủ tướng hay bỏ phiên trấn nhà) đấy. Em sinh sau khá lâu nên chắc không biết, chứ bọn anh hồi con nít, đă nghe đồn rằng Yoshizo con tiệm may ấy, từ năm lên bốn đă thuộc ḷng sách Mạnh Tử rồi. Anh ta là người thông minh đến thế đấy. Người em thấy trên phố chính là Yoshizo đă trở về khu phố này rồi".

Yujiro năm nay 28 tuổi, thời niên thiếu đă nghe lời đồn như thế truyền tụng khắp khu phố, tuy lúc bấy giờ, Yoshizo con tiệm may ấy đă lên Osaka từ lâu rồi. Cha Yoshizo tiếc tài học của con ḿnh, đă muốn nó trở thành y sĩ hay tăng lữ. Đối với con nhà thứ dân trong khu phố, th́ chỉ có hai đường tiến thân như thế mà thôi. Nhưng nghe đâu, người cha đă mất của Yujiro thương t́nh cậu bé hiếu học Yoshizo nên có thời đă lănh cậu về Huyện đường mà cho theo đuổi việc học vấn. Vậy mà hoá ra chuyện không hay. Ông đă tạo cho cậu bé Yoshizo một niềm hy vọng quá lớn rằng tùy thành tích học vấn mà cậu cũng có thể trở thành quan lại được tuyển dụng tại địa phương.

Huyện đường Gojo quản trị lănh địa 7 vạn hộc [1] này ở đất Minami-Yamato vốn trực thuộc Mạc Phủ. Quan Huyện lệnh (Daikan) là một bộ tướng Hatamoto của Chúa Tokugawa, được phái đến từ Edo [2]. Dưới quyền quan có hai tầng lớp quan lại, là Thân quan (Tetsuki), và Tuyển quan (Tedai).  Thân quan là cán bộ quản lư trong Huyện đường, tương đương với cấp Thanh tra (Yoriki) trong Sở Chưởng quản Thành phố. Cấp quan này phần đông là gia thần, thuộc hạ trực tiếp của Chúa Tokugawa, do cạnh tranh vào các chức vụ ở Edo bị thua, phải đi trú nhậm ở địa phương, nên phần nhiều là bọn không có khả năng, không có học vấn ǵ mấy. C̣n Tuyển quan là loại công chức được thu dụng ngay tại địa phương. Những người xuất thân thứ dân được tuyển lựa tại chỗ, phần nhiều là những người có tŕnh độ học vấn cao, quá 20 tuổi được dự thi kỳ thi trắc định năng lực vô cùng khó khăn, đậu cao mới được tuyển. Ngay như Yujiro có cha là Tuyển quan, cũng đă phải ban ngày làm việc vặt trong Huyện đường, ban đêm cặm cụi học thi, lao khổ đến bật máu. Lắm người thi hoài không đậu, phải tiếp tục làm việc vặt như thế măi th́ hay bị các đàn anh đă làm Tuyển quan mắng nhiếc rằng:

-"Mày định sống bám vào cơm thừa nhà quan cho đến bao giờ đấy hả?".

Bởi Thân quan trưởng pḥng hành chánh giao cho bếp nhà ḿnh việc nấu thêm phần cơm cho bọn người làm việc vặt này.

Nói ǵ đi nữa, vào được cấp Tuyển quan là gia nhập giai cấp vơ sĩ rồi. Quan Huyện lệnh và đám Thân quan đều là gia thần của Mạc Phủ cả, c̣n đám Tuyển quan chỉ là chuẩn gia thần mà thôi, tương đương với cấp cảnh sát trơn (Doshin) trong Sở Chưởng quản Thành phố. Tuy ở đất Gojo này th́ có quyền thế hơn là cảnh sát thành phố. Đi công vụ tuần tra các làng xóm th́ dắt theo hai bộ hạ, một người xách giúp thanh kiếm dài trong bao da nhuộm, người kia gánh hành lư vật dụng, c̣n ḿnh th́ mặc áo bào, quần cộc vơ sinh, dắt theo thanh đoản kiếm đặc biệt có hơi dài gọi là Nozashi, trong túi có thêm cây thập thủ [3] mạ bạc nằm trong bao bằng len. Đôi khi cưỡi ngựa đi tuần. Trang phục đi đường cỡ này th́ tuy không có lính vác thương theo hầu, nhưng cũng oai vệ hơn nhiều so với đám phiên sĩ lănh lương 100, 200 hộc của các phiên trấn nhỏ.

Nghe đâu cậu Yoshizo con tiệm may ấy đă phải đem thân cho người ta sai bảo làm việc vặt trong Huyện đường, đúng là sống bám vào cơm thừa nhà quan như thế, suốt hai năm trời. Rồi bỏ trốn mất. Lư do th́ dễ hiểu. Tuyển quan trên nguyên tắc th́ được tuyển từ thứ dân, và chỉ đời nào làm quan đời ấy mà thôi, nhưng thực tế vẫn là thế tập. Con của Tuyển quan lại trở thành Tuyển quan.  Người cha làm quan đem học vấn và kinh nghiệm làm việc truyền lại cho rồi gửi con đi thi. Việc khảo thí khá nghiêm cẩn, nhưng người con nào thi hỏng nhiều lần th́ cũng được các quan chấm thi từ bi châm chước cho đậu. Và tổng số Tuyển quan là khoảng trên dưới mười người, không hơn được, nên nhà nào tuyệt ḍng, không có con nối dơi, th́ tên nhà đó được bán lại với giá cao.

Lúc hiểu ra được cơ cấu lề thói như thế, cậu Yoshizo đâm ra tuyệt vọng. Bao nhiêu khổ nhọc đem thân cho người ta sai bảo như đứa ở suốt mấy năm trời, rốt cuộc chẳng có ích lợi ǵ.

Có lần, một Thân quan sai Yoshizo rửa nghiên mực. Yoshizo rửa ở bờ giếng sẩy tay làm rớt, nghiên mực vỡ đôi. Quan nổi giận đùng đùng, quát mắng:

-"Thằng khốn kia, lắp hai mảnh đó lại, lấy tay giữ cho chặt, đừng để mực chảy xuống; đứng bên bàn đây mà giữ nghiên mực ấy suốt từ sáng đến tối cho ta!".

Yoshizo ứa nước mắt mà chịu h́nh phạt ấy trong ba ngày liền. Đến ngày thứ tư, Yoshizo cầm nghiên mực ấy ném vào người quan, rồi chạy trốn khỏi đất Gojo. Yujiro đă nghe đồn như thế.

Khi chuyện đă lắng dịu th́ Yoshizo cũng đă có lần trở về Gojo làm phụ tá bưng hộp thuốc cho thầy thuốc làng là Morita Jin-an. Jin-an là em ruột của Morita Sessai (1811-1868), người được xem là danh nho cuối thời Mạc Phủ. Nhưng chưa tới nửa năm th́ Yoshizo bỏ đi Otsu ở Omi, vừa làm nghề đấm bóp dạo vừa theo học Umeda Unbin (1815-1859), được dạy cho tư tưởng Đảo Mạc (đánh đổ Mạc Phủ). Sau đó, thỉnh thoảng lại trở về Gojo. Có lẽ cũng c̣n làm nghề đấm bóp dạo, nên đầu cạo trọc lóc. Người ta đồn là hay thấy anh ta bửa củi ở nhà cũ trong xóm Kitanocho. Cầm cây búa cán dài, mỗi lúc bửa xuống lại hét lên: -"Đồ Mạc Phủ!".

Mùa thu năm ngoái, trên đường trong xóm Kicho, Yujiro t́nh cờ gặp mặt anh ta lúc đó đă trở về Gojo. Bấy giờ Yoshizo đă xưng tên mới là Inui-juro, hành nghề y sĩ trong xóm Uonotana ở khu Korai-hashi gần bến bắc của thành phố Osaka. Đă được biết tiếng trong giới chí sĩ lăng sĩ Cần Vương ở vùng Kyoto-Osaka này, kết thân với Sakamoto Ryoma, lăng sĩ Tosa, kinh doanh trường dạy về Hải quân ở thôn Kobe, hay Mutsu Yonosuke (Mutsu Munemitsu, 1844-1897, bộ trưởng ngoại giao thời Minh Trị), lăng sĩ Kishu. Trước khi gặp, Yujiro đă có nghe đồn về Inui-juro cũng là Yoshizo ấy, nhưng không nhớ mặt. Thoạt đầu, Yujiro cứ ngỡ anh ta là người điên! Người vùng Gojo kháo nhau rằng anh ta có khuôn mặt như "thùng đàn ba dây samisen", thật to mà vuông vức. Chân tay ngắn ngủn, người cao đâu chừng 5 thước (khoảng 1 mét 5), hai chân mày giao nhau, mắt sáng rực. Tóc không cạo phía trước trán mà cũng không búi lên, lại xoă dài xuống tận vai. Đeo theo một thanh đoản kiếm thô kệch, choàng áo vải màu đen xốc xếch, trông cứ như là thầy bói đi ăn mày. Chỉ có phù hiệu trên áo là sáng chói! Phù hiệu hoa cúc nổi trên nước của trung thần Kusunoki Masashige (vơ tướng, 1294-1336) đời Nam Triều  (1331-1392). Nh́n phù hiệu danh tiếng đặc biệt ấy, Yujiro nhận ra ngay đấy là h́nh dung đă biến đổi dị thường của Yoshizo như người ta đồn bao lâu nay. Tất nhiên, vào thời đó th́ ngay cả những nhà thứ dân cũng đă có phù hiệu riêng của nhà ḿnh. Nhưng phù hiệu của nhà Yoshizo là kiếm và hoa trong khung h́nh thoi kia mà. Anh ta đă đổi sang phù hiệu của Kusunoki Masashige đang là biểu tượng của phái Cần Vương, khiến Yujiro khinh miệt là thói theo đuôi Cần Vương thật lộ liễu thô bỉ.

Ngay cả lúc Inui-juro ở Osaka, thấy anh ta xơa tóc như thế ngồi bàn chuyện đánh đổ Mạc Phủ, các đồng chí của anh ta đă bảo là: giống hệt như Yui Shosetsu (Yui Masayuki, nhà binh học, 1605-1651). Yui Shosetsu là người đă mưu phản Chúa Tokugawa vào thời kỳ đầu của Mạc Phủ, cũng đă xoă tóc dài như thế, và cũng đă ngụy xưng là con cháu của Kusunoki Masashige mà mặc áo có phù hiệu hoa cúc nổi trên nước ấy. Inui-juro rất khoái được cho là giống Yui Shosetsu nên đă ghi vào nhật kư, và tự ḿnh đă khoe chuyện đó với người khác nữa.

Yujiro bước đến gần Inui-juro. Thông thường, người trong vùng này thấy mặt Kimura Yujiro là Tuyển quan trong Huyện đường th́ ai cũng khom lưng cúi chào cả. Nhưng Inui-juro vẫn b́nh thản dợm bước ngang qua. Yujiro thử lên tiếng để anh ta dừng lại:

-"Tôi là con của Kimura Sanjuemon đây".

Inui-juro sửng sốt. Có vẻ lần đầu tiên nhận ra được con trai của Kimura Sanjuemon, ân nhân của anh ta thời niên thiếu. Cơn sửng sốt qua đi th́ Inui-juro đổi sang thái độ khúm núm đến làm cho Yujiro cũng phải ngán ngẩm. Anh ta cười giả lả:

-"Thế th́ tôi thật có lỗi quá. Ngài Kimura đă cứu giúp tôi thời niên thiếu, thế mà khi nghe tin ngài qua đời th́ tôi lại ở nơi xa, không đến dâng được một nén hương, không đành ḷng mà phải chịu thất lễ. Hoá ra ngài đây là quư công tử của ân nhân tôi đấy ạ! Vậy mà tôi cũng không được biết..."

Lời nói khéo léo nghe mà rùng ḿnh! Yujiro là người không thể làm ra vẻ mặt giả tạo được, nên bất giác mỉm nụ cười mai mỉa. Inui-juro là người mẫn cảm nên nhận ra ngay, hơi cau mặt lại. Nhưng vẫn không ngưng lại được lời chào hỏi dài ḍng đă buột miệng ra, mà c̣n vẽ rắn thêm chân:

-"Tôi cũng vừa mới viếng mộ ngài Kimura về đây chứ!".

Mộ phần của nhà Kimura th́ không ở Gojo này. Tuy cũng trong vùng Yamato nhưng lại ở tận chùa Taima huyện Kitakatsuragi (thuộc tỉnh Nara) kia. Yujiro nghĩ chẳng lẽ anh ta lại đi đến tận đấy sao, nên bất giác mà hỏi:

-"Anh biết được chỗ thật giỏi quá. Thế anh đă đến chùa nào?"

Inui-juro nghẹn lời, rồi nói liều:

-"Chùa Sakurai".

-"A, chùa ấy th́ không có mộ của nhà chúng tôi đâu. Bởi nhà chúng tôi theo tông Jodo (Tịnh độ) mà".

Hẳn là thói quen đáng phàn nàn của đám công chức đă khiến Yujiro vô t́nh mà hỏi vặn như thế!

-"Ha ha ha! Thế th́ tôi đă viếng lầm mộ của ai khác rồi! A ha ha! Dù sao th́ cũng chẳng phải là chuyện quan trọng".

Inui-juro đổi cây quạt sắt sang tay khác, nhún vai rồi bước đi mất.

Về sau, nghe người ta mách là từ đó Inui-juro cứ đi nói xấu Yujiro là "đồ tham quan ô lại". Yujiro thấy đấy là thói xấu của những kẻ hèn nhát mà ưa làm bộ oai dũng.

Yujiro là người được sinh ra trong một nhà khá giả, may mắn không khổ nhọc ǵ lắm cũng kế thừa được chức vụ của cha ḿnh, nên không hiểu được tâm t́nh của Inui-juro là kẻ đă cố công cực khổ mà vẫn không được tuyển thành quan lại.

Sau đó, có lần Yujiro đă thấy được một bài thơ do Inui-juro sáng tác:

Liễu lộng khinh phong hoa lộng yên

Nhất chích hồ điệp băo hương miên

Nhàn nhân bộc bối t́nh song hạ

Ức khởi Giang Nam măi túy niên

(Liễu đùa gió nhẹ, hoa đùa khói,

đôi cánh bướm ôm hương hoa say ngủ,

Người nhàn phơi lưng dưới cửa sổ mở ra trời trong,

nhớ lại những năm tháng đă mua lấy cơn say ở đất Giang Nam

Phỏng dịch:

Liễu đùa gió nhẹ, khói vờn hoa

Cánh bướm ôm hương ngủ say sưa

Người nhàn lưng mỏi phơi song cửa

Nhớ thuở Giang Nam chén rượu ngà)

So với ấn tượng Yujiro đă có về con người ấy, th́ bài thơ hay quá cỡ anh ta. Một người làm được thơ xuất sắc đến như thế, cớ sao lại không được tuyển làm quan ở một lănh địa nhỏ chỉ 7 vạn hộc như đất Gojo này chứ? Trót sinh nhằm một nhà hèn hạ hẳn là một tội mà anh ta phải chịu phạt rồi. Ư nghĩ ấy của Yujiro cũng đă là ư nghĩ chung của cả giới quan lại đương thời, dưới thể chế Mạc Phủ, dù chức quan lớn hay quan nhỏ cũng thế. Nhà làm tiệm may ở xứ quê mùa thế này, mà lại sinh ra đứa con có tài đến như Inui-juro th́ rốt cuộc bắt đứa con phải chịu tội thôi. Có khi lại c̣n gây ra tội phạm làm hại xă hội nữa.

Về sau, nhờ có người quen làm sư quản trị ở chùa Sakurai vùng Gojo này, tên là Rainin, thời niên thiếu đă là bạn đồng song của Inui-juro, nên Yujiro biết thêm được nhiều điều về Inui-juro. Sau thời gian làm nghề đấm bóp dạo ở Otsu, Inui-juro đă lưu lạc đến Osaka, ở đậu giúp việc khám bệnh cho thầy thuốc Hara Saichi trong khu phố Gochome gần cầu Koribashi, rồi mở pḥng khám bệnh ở xóm phía đông cầu Sujichigai. Vị trí sang quá, khách không dám đến, nên đă dời nhà đến xóm Uonotana có nhiều tiệm bán cá gần cầu Koraibashi. Và lấy vợ ở đấy. Vợ tên là Kiku, em của Matsubee bán rau trái nấu món chay ở xóm Takikawa khu Tenma. Những tưởng về làm vợ một y sĩ nghiêm cẩn, nào ngờ nhà Inui-juro có nhiều lăng sĩ ra vào, chẳng hiểu là những người như thế nào mà cứ họp nhau uống rượu bàn chuyện quốc sự, cao hứng lên lại rút kiếm ra múa, cao giọng ca hát hay ngâm thơ, khiến Kiku khiếp sợ, ba tháng sau là trốn về nhà cha mẹ. Không bao lâu sau, Inui-juro lấy vợ khác, là Iou, con của lăng sĩ Himeji là Naruse Seizaemon mở trường dạy Hán học ở dốc Takasu Kitasaka. Và có một đứa con gái với người vợ này.

Có vẻ Inui-juro làm y sĩ không mát tay mấy. Người ta đồn rằng có lần anh ta chưa trở về tới nhà đă thấy người nhà bệnh nhân chạy theo báo: -"Thưa thầy, bệnh nhân vừa tắt thở". Inui-juro đă nhếch mắt nh́n lên khoảng không mà lầm bầm: -"Thôi, chết rồi!" ra dáng lang băm lỡ tay ǵ đấy, thật buồn cười.

Có lẽ anh ta là nhà thơ hơn là y sĩ. Yujiro được Rainin cho xem một bài thơ Inui-juro mới làm, mà Yujiro phải chịu là hay:

Hiểu quan môn xuất địch quân xung

Mai hoa tại bối loạn phân phân

Xuân phong bất đăi đông thiên bạch

Xuy phất thanh thiên kỷ đội vân

(Sáng sớm ra cửa ải đến nơi hiểm yếu của quân địch,

sau lưng, cánh hoa mai phất phới rơi cuồng loạn,

Gió xuân không chờ được trời sáng trắng phương đông,

phe phẩy thổi mấy cụm mây trong bầu trời xanh

       Phỏng dịch:

Sáng sớm ra ải xem địch quân

Hoa mai phất phới rụng sau lưng

Gió xuân chẳng đợi cho trời sáng

Phe phẩy xua mây nổi mấy tầng)

Từ câu: Xuân phong bất đăi đông thiên bạch (Gió xuân không chờ được trời sáng trắng phương đông) mà xét th́ Yujiro nghĩ đó là bài thơ mơ tưởng đến chuyện thảo phạt Mạc Phủ.

Inui-juro ấy, nay trở lại xứ Gojo này đấy.

-"Người xấu đấy ạ?", Onui hỏi.

-"Chẳng phải là người tốt đâu".

Yujiro kể cho vợ nghe chuyện Inui-juro bửa củi. Người vừa bửa củi vừa hét "Đồ Mạc Phủ!", "Đồ Mạc Phủ!", th́ chẳng thể nào lại là người có tâm địa tốt được.

-"Thật thế sao?"

Onui nghe chuyện mà không tin nổi, đến phải bật cười. Làm thế nào ở chốn yên tĩnh thế này mà có thể có người mưu chuyện phản loạn thế được! Mà lại là con tiệm may ở Kitanocho, và y sĩ xuất thân là người đấm bóp dạo nữa!

   

3

Hôm sau, ở Huyện đường, Yujiro nghe một tin quái lạ. Rằng dân làng Totsukawa đang dao động mạnh. Làng này ở trên núi, cũng trực thuộc Mạc Phủ, từ thời thượng cổ là đất cư trú của giống dân đặc biệt gọi là "Kuzu", có truyền thuyết rằng dân làng này đă giúp Thiên hoàng Jinmu (660-585 trước Tây lịch) trong cuộc Đông chinh, rồi từ thời đại của Vương triều Yamato (300-700), mỗi khi triều đ́nh có chuyện là tất cả dân làng vơ trang đến giúp, lệ ấy đă trở thành truyền thống của làng. Từ xưa, làng đă tham gia vào việc dẹp loạn Jinshin (672), và thời Nam Bắc Triều (1331-1392) cũng đă ra quân giúp vua dẹp loạn rồi. Tư tưởng Cần Vương hiện nay là sản phẩm của quan niệm mới của thời đại, c̣n truyền thống pḥ vua của làng Totsukawa th́ phải nói là độc nhất trong thiên hạ rồi, không có nơi nào khác có được. Khắp làng không có đất ruộng, nên dân làng sống bằng nghề đốn củi, đốt than và săn bắn; v́ không sản xuất lúa gạo nên từ thời Toyotomi Hideyoshi (1536-1598, quyền trùm thiên hạ từ 1590) vẫn tiếp tục được miễn tô thuế. Dân làng này quen được gọi là "hương sĩ Totsukawa", nhưng chỉ là danh xưng theo thói quen, thế thôi, chứ thân phận vẫn chỉ là thứ dân, không phải thuộc loại "hương sĩ" là cấp vơ sĩ ở thôn quê mà chế độ của Mạc Phủ đă đặt ra. (Măi sau này, do công trạng trong cuộc Duy Tân, làng này đă được chính phủ Minh Trị phong xưng hiệu vơ sĩ cho tất cả dân trong làng).

Làng Totsukawa mới đây đă nhận được một sắc chỉ kỳ dị từ triều đ́nh ở Kyoto, gọi là "Sắc chỉ từ Thân vương Nakagawa-no-miya". Dạy rằng phải lănh nhiệm vụ bảo vệ cung khuyết ở kinh đô. Điều này vượt ra ngoài khuôn khổ, bởi việc bảo vệ cung khuyết ở kinh đô th́ đă được hạ chỉ cho các phiên trấn giàu mạnh như Aizu, Choshu, Satsuma, Tosa, Geishu rồi, cớ ǵ lại kêu gọi một làng thứ dân phải xuất binh như một phiên trấn? Thế nên, đám chức sắc trong làng Totsukawa sửng sốt. Mà triều đ́nh th́ thời bấy giờ đâu phải là chính phủ. Mạc Phủ mới là chính phủ duy nhất trong nước Nhật; Mạc Phủ không ra lệnh th́ làng đâu có tuân theo sắc chỉ của triều đ́nh mà làm ǵ!

Tất nhiên, trong làng này cũng có phái quá khích. Đă có vài người trong số đó tiếp tục hoạt động cho phe Cần Vương, tham gia ở các căn cứ Cần Vương là các dinh cơ của phiên trấn Choshu hay Tosa ở kinh đô Kyoto. Họ chủ trương phải đáp ứng sắc chỉ xuất binh đó. Thế là trong làng trên núi này cũng đă xảy ra đấu tranh giữa hai phái.

Tin đó đă truyền đến Huyện đường Gojo là cơ quan cai trị của Mạc Phủ ở vùng Yamato này. Tin truyền đến dưới dạng yêu cầu không chính thức từ các chức sắc thuộc phái bảo thủ trong làng. Huyện đường họp lại b́nh nghị. Trong số 13 công chức, người xướng lên thuyết cứng rắn nhất là Kimura Yujiro. Lư luận của anh là: -"Cả làng xuất binh như thế là bỏ làng mà đi đấy". Thứ dân bá tánh bỏ làng xă, ruộng đất, mà tràn qua địa phương khác một cách hỗn loạn như thế th́ bị cấm ngặt trên pháp luật của Mạc Phủ từ đời tằng tổ đến nay. Cho dù dưới danh nghĩa Cần Vương đi nữa, từ lập trường của quan hành chính Mạc Phủ th́ đấy là tội bỏ làng mà đi chứ chẳng c̣n ǵ khác cả.

-"Tôi nghe rằng gần đây trên kinh đô, các phiên sĩ hay lăng sĩ của các phiên trấn từ Choshu đến Satsuma, Tosa, cứ tha hồ tiếp cận các quan trong triều, các thân vương, mà ra sức thuyết phục chuyện Cần Vương. Và các triều thần cũng dao động v́ lời thuyết phục dai dẳng ấy. Nghe đâu chẳng bao lâu nữa, có thể triều đ́nh sẽ có hành động bất chấp Phủ Chúa. Thế nhưng, xách động cả bá tánh trong lănh địa trực thuộc Mạc Phủ như thế này th́ rơ ràng là hành vi quá đỗi ngạo mạn của triều đ́nh rồi".

Cả bọn Thân quan, Tuyển quan trong Huyện đường đều đồng cảm với lời thuyết giải của Yujiro, ai nấy im lặng gật đầu. Nói ǵ đi nữa, không kể Inui-juro nổi danh thần đồng, trong vùng này, Yujiro xưa nay vẫn được biết là người thông tuệ nhất. Yujiro đă nói thế th́ không c̣n sai vào đâu được.

-"Anh nói đúng lắm!".

Cụ Hasegawa Taiji là Thân quan chủ quản hành chính trong Huyện đường vỗ đùi, vui mừng nói như thế. Cụ cũng là cha vợ của Yujiro, xưa nay vẫn tự hào về chàng rể của ḿnh.

Nhưng quan Huyện lệnh Suzuki Gennai th́ không bày tỏ ư kiến ǵ mà chỉ bảo:

-"Thôi, để sang ngày mai!"

rồi chấm dứt buổi họp mất. Khiến từ Yujiro đến các quan khác, ai cũng ấm ức về thái độ nửa chừng nửa đỗi của quan Huyện lệnh.

Ngày hôm đó cũng mưa. Ngọn núi Kongosan ngay phía tây của khu phố, bị che phủ trong màn sương mù. Bầu trời phía đông có phần sáng sủa hơn, dăy núi Kumano ló đầu lên trên tầng mây dày đặc. Trong gần ba trăm năm Phủ Chúa Tokugawa cai quản, phố phường Gojo đều đều thở nhịp b́nh an trong phong cảnh như thế. Biến động đang làm rối trí 13 vị quan trong Huyện đường như lần này th́ chưa hề xảy ra ở nơi đây, mà có lẽ ba trăm năm sau nữa, cũng thế thôi. Ngay cả người trai trẻ Yujiro cũng nghĩ như thế.

Hôm sau, Yujiro rời Huyện đường, vừa về đến dăy nhà của ḿnh th́ có người nhà của quan Huyện lệnh đến bảo:

-"Quan muốn gặp anh có chút chuyện".

-"Quan gọi à? Thế th́ tôi đến ngay"

Ở công đường hay trên phố, người ta vẫn quen gọi kính quan Huyện lệnh Suzuki Gennai là "Quan" như thế. Quan mới từ Edo đến năm ngoái, chưa hiểu rơ t́nh h́nh lănh địa này. Nhà Suzuki hưởng bổng lộc bảy trăm hộc, đă là bộ tướng của Chúa từ thời Phủ Chúa Tokugawa khởi nghiệp ở đất Mikawa. Mạc Phủ muốn thực thi một nền chính trị liêm chính theo kiểu Nho giáo đối với các lănh địa trực thuộc Mạc Phủ, nên khi chọn quan cai trị ở các địa phương th́ nguyên tắc là chọn người có học vấn, kiến thức phong phú, không tham lam, trong đám gia thần của Chúa. Bởi nhà Chúa muốn các lănh địa trực thuộc Mạc Phủ làm gương sáng về chính trị cho các Lănh Chúa chư hầu noi theo. V́ thế, các quan Huyện lệnh cha truyền con nối th́ chẳng nói làm ǵ, chứ các quan do nhà Chúa phái đi th́ hiếm có người tham quan ô lại.

Suzuki là người có thể nói là được đúc trong khuôn Nho giáo ấy. Một học giả thâm nho, nhiệt thành muốn thực thi một nền cai trị liêm chính, đến nỗi có khi bị đám công chức địa phương như Yujiro thấy có vẻ ngây thơ nữa.

Yujiro đến nhằm lúc Suzuki đang ghi vào nhật chí cai trị, trong pḥng văn. Quan làm việc này đă năm năm nay rồi, từ thời c̣n ở Edo. Yujiro vào pḥng bên cạnh ngồi chờ.

-"Đến rồi đấy à?"

Quan đặt bút xuống, ngước mắt lên nh́n. Khuôn mặt dài quá khổ, trông giống một diễn viên nổi tiếng trên Edo.

-"Hôm qua, về chuyện làng Totsukawa, ta không đồng ư với lời bàn của anh. Một làng trong lănh địa trực thuộc Mạc Phủ mà được gửi quân lên kinh đô bảo vệ cung khuyết của Thiên hoàng th́ là một vinh dự đấy chứ. Ta định cho gọi bọn chức sắc trong làng đang phản đối ấy lại để thuyết phục đấy".

Lời nói ấy thật là đáng ngạc nhiên, từ miệng một vị quan cai trị do Mạc Phủ bổ nhiệm. Yujiro sửng sốt. Có lẽ một học giả sinh trưởng trong nhà quyền quư làm bộ tướng của Phủ Chúa th́ là người suốt đời theo quan-niệm-luận đấy. Không sao suy nghĩ như Yujiro là người đă phải cực lực làm việc và học tập đến bật máu mới đạt đến chức vụ ngày nay. Yujiro nhích đầu gối tới mà nói:

-"Thưa, không đâu! Ngài là người đọc sách nhiều, tự nhiên, ngài có suy nghĩ theo hướng Cần Vương đang thịnh hành hiện nay, th́ cũng là điều thường t́nh. Thế nhưng, thực tế công việc th́ không thể theo tư tưởng ấy được. Nếu như theo lệnh của triều đ́nh mà cho hết bá tánh trong lănh địa này lên kinh đô, rồi có sắc chỉ từ triều đ́nh bảo giao luôn lănh địa 7 vạn hộc này cho triều đ́nh, th́ ngài sẽ làm sao?"

-"Chuyện đó không thể xảy ra được". Quan Huyện lệnh mỉm cười. -"Giả thuyết của anh cực đoan quá".

-"Thưa, trên lư thuyết th́ đúng như thế. Người ta nói cả con đê có thể đổ sụp từ một lỗ kiến nhỏ kia mà! Thể chế Mạc Phủ này có thể đổ sụp chỉ từ một lỗ kiến nhỏ là làng Totsukawa ấy đấy".

-"Anh thật là người suy luận quá xa!"

Suzuki Gennai cười lớn, nhưng cũng có thiện cảm đối với sự mẫn tuệ của Yujiro.

-"Uống rượu tí đi!".

Quan đưa Yujiro qua pḥng uống trà:

-"Này Yujiro, nhà anh làm việc ở đây là đời thứ mấy rồi?"

-"Thưa, từ đời cha của tiện nhân. Trước đấy th́ là gốc nông dân".

V́ vậy, họ hàng thân tộc nhà Kimura Yujiro phần lớn là thứ dân cả. Mỗi lần giỗ chạp, Yujiro đều được ngồi trên cả gia chủ nữa. Anh được trọng vọng v́ là: "Người vơ sĩ duy nhất từ ḍng họ chúng ta đây". Chú bác của anh khi ngà ngà say lại lè nhè bảo anh: -"Giảm thuế hàng năm cho đi nhé!".

-"Thưa, tiện nhân nghe rằng ḍng dơi của ngài đă liên tục phục vụ Phủ Chúa, từ đời tổ đă phụng sự cho thân phụ của ngài Gongen (Tokugawa Ieyasu, khai sáng ra Mạc Phủ), thế th́ truyền thống thật là lâu đời!"

-"Ừ. Ở đất Mikawa có làng tên là Sakenomi, ḍng họ Suzuki lấy chữ Ki (Mộc) từ trong danh xưng Tsuigi (Chùy Mộc) của một ngôi nhà cổ trong làng ấy. Tổ Suzuki Tonai  (Suzuki Shosan, 1579-1655) đă tham gia trên 60 trận đánh cùng với Chúa Ieyasu, không kém ai cả. Nhờ vào vơ công nơi đầu tên mũi đạn ấy mà ba trăm năm nay, con cháu ḍng họ Suzuki được cơm no áo ấm trong lộc Chúa đấy".

-"Hẳn là ngài nhớ Edo lắm?"

-"Ừ, có lẽ thế thật".

Cuộc rượu thật vui thích. Quan chỉ uống chút ít như nếm rượu, nhưng cách uống rượu cũng có phẩm cách cao quư như đă trau chuốt qua ba trăm năm của ḍng họ.

-"Anh Yujiro có mong ước ǵ không nào?"

-"Thưa, được trở thành Thân quan đấy. Thông thường th́ Tuyển quan không trở thành Thân quan được, nhưng tiện nhân nghe nói chuyện Tuyển quan do thành tích xuất chúng mà được đề bạt lên cũng chẳng phải là không có".

-"Tuyển quan cũng tốt vậy chứ!".

Quan nói, như an ủi.

Nhưng Yujiro th́ không chia sẻ tâm t́nh ấy của quan là người may mắn sinh ra trong ḍng dơi quyền quư.

Năm trước đây, Yujiro đă có lần đi công vụ lên dinh quan Chưởng quản Osaka. Từ Yamato đến Osaka th́ đường đường cưỡi ngựa, có ngựa thồ hành lư và người hầu đi theo, đến chừng vào trong dinh cơ của quan Chưởng quản Osaka th́ phải khom lưng cúi đầu xuống mà bước. Bởi về mặt chức phận, thứ Tuyển quan như anh chỉ là do các Huyện đường tùy tiện tuyển chọn ra, nên đến chốn công đường khác th́ chỉ là b́nh dân mà thôi; ăn mặc như dân thường, ngay cả đoản kiếm cũng không được đeo nữa. Lúc đó, Yujiro đă ao ước được trở thành ít nhất là Thân quan. Từ đấy, Yujiro điều nghiên xem có cách ǵ để được thu dụng làm Thân quan chăng. Tuy ở Huyện đường Gojo không có tiền lệ nào cả, nhưng nói chung trong tất cả các Huyện đường, th́ vào thời quyền uy của Mạc Phủ c̣n thịnh, như niên hiệu Kyoho (1716-1735) có một người, niên hiệu Meiwa (1764-1770) có hai người đă được thu dụng như thế rồi. Đều là những công chức có tài năng, thông suốt việc hành chính, kinh tế, trong lâm nghiệp, trị thủy, thủy lợi. V́ vậy, Yujiro chú tâm nghiên cứu về ngành thủy lợi. Nghĩ ra kế hoạch lớn như giấc mộng, là thông nước sông Yamato lên hướng bắc, biến ruộng khô thành ruộng nước, giúp toàn xứ Yamato này tăng thu lên mức 20 vạn hộc.

Suzuki cũng biết chuyện đó. Nhưng công tŕnh xây dựng thủy lợi này không thể thực hiện được, v́ phải động viên đến một triệu công. Vị quan bộ tướng của Mạc Phủ này hiểu rơ rằng Mạc Phủ hiện nay không c̣n uy quyền đủ để động viên được mức lao động khổng lồ đó.

Nhưng trong đầu Yujiro lại nghĩ khác. Yujiro chỉ biết mỗi một vùng Gojo, lănh địa trực thuộc Mạc Phủ, nên cứ tin rằng thiên hạ vĩnh viễn thuộc về Phủ Chúa Tokugawa. Giấc mơ tăng thu hoạch đến 20 vạn hộc nộp cho Mạc Phủ để được thu dụng thành Thân quan, là mục tiêu của chàng trai thông tuệ này.

Suzuki đổi sang đề tài khác, làm như t́nh cờ mà thuyết giảng Cần Vương luận cho Yujiro. Thuyết Cần Vương thời bấy giờ đă là thường thức trong giới người có học vấn, chẳng phải là thứ tư tưởng phiến loạn ǵ. Đối với Suzuki th́ chỉ là ư muốn dạy cho người thuộc hạ ham học đáng yêu này tư tưởng Cần Vương đang lưu hành trên các diễn đàn tranh luận. Đồng thời, cũng để thuyết phục người Tuyển quan có tài năng này về cách giải quyết vấn đề làng Totsukawa mà ḿnh đă nghĩ ra.

Thế nhưng, Yujiro khăng khăng không nghe. Anh ta chẳng phải sinh trưởng trong nhà quyền quư như Suzuki. Hai đời cha con anh ta đă phải cam khổ lắm mới thoát khỏi thân phận thứ dân, mà ngoi lên được giai cấp vơ sĩ, nên Yujiro cương quyết cố thủ. Anh ta có trực cảm đặc biệt rằng: làm thế th́ không khéo Mạc Phủ sẽ băng hoại mất. V́ thế, anh đă thành khẩn nói ra điều lo mà Suzuki nghe có vẻ quá trớn ấy.

-"Chẳng sao cả đâu. Gần đây, uy vọng của triều đ́nh ở Kyoto cũng đă khác xưa rồi. Đây là thời đại mà ngay cả Tướng quân (Chúa Tokugawa Iemochi) cũng đă phá bỏ lệ thường 300 năm nay mà thượng kinh để tâu chuyện quốc sự lên Thiên hoàng đấy. Chuyện làng Totsukawa th́ anh đừng suy nghĩ hẹp ḥi như thế cũng được".

Vị quan đầy nhiệt t́nh về nền chính trị liêm chính này mỉm cười khoan hoà mà nói với Yujiro.

-"Mà này, anh có biết Inui-juro không nào?"

Câu chuyện đổi hướng đột ngột khiến Yujiro kinh ngạc. Anh lại càng kinh ngạc hơn v́ quan Huyện lệnh không những biết Inui-juro mà c̣n đồng t́nh với khuynh hướng tư tưởng của anh ta nữa. Quan bảo là anh ta đă đến dinh của ngài mấy hôm trước đây. Không chỉ thế, quan c̣n cho biết rằng việc liên kết với Kyoto hạ sắc chỉ cho làng Totsukawa ấy có sự giúp sức ngấm ngầm của Inui-juro.

-"Thưa, anh ta là người điên đấy". Yujiro nói. -"Xin ngài đề pḥng cho".

Tuy nhiên, Yujiro không nói đến mức này: Inui-juro đă khổ công mà không được thành Tuyển quan nên oán hận Huyện đường này, và oán hận cả Mạc Phủ nữa. Thuyết Đảo Mạc quá khích của đứa con trai tiệm may ấy là do ḷng thù hận đó mà ra. Yujiro nghĩ nói như thế có vẻ phỉ báng cá nhân anh ta.

Hai ngày sau, quan Huyện lệnh Suzuki cho gọi toàn ban chức sắc của làng Totsukawa lên, rồi giữa đủ mặt Thân quan, Tuyển quan, đă ban chỉ thị giải quyết vấn đề kia. Quyết định này đă là công tŕnh khổ tâm suy xét của một sứ thần Mạc Phủ. Đại ư là:

-"Ta nghe rằng làng Totsukawa có truyền thống Cần Vương từ hai ngàn năm nay rồi. Có được một làng như thế ngay trong lănh địa của Phủ Chúa là một vinh hạnh lớn cho quan trấn nhậm là ta đây. Vậy th́ hăy sớm mà tuân theo sắc chỉ của triều đ́nh, nhanh chóng thi hành việc xuất binh lên bảo vệ cung khuyết trên kinh đô. Vạn nhất có dị nghị từ Phủ Chúa th́ chính ta sẽ mổ bụng mà chịu tội".

Yujiro nghe những lời chỉ thị ấy mà cảm thấy rơ ràng là đằng sau đó có bóng dáng của Inui-juro.

Trở về nhà, anh bảo vợ:

-"Onui à, hôm nọ đúng là em đă thấy ma đấy!".

Ở đất này, người ta bảo là con mèo nào khôn ranh quá th́ khi già, sẽ có tính cách ma quỷ. Đêm canh xác mà có mèo ṃ đến th́ người ta sợ mà đuổi đi ngay. Bởi thứ mèo ma quỷ ấy có thể dựng xác người dậy mà bắt nhảy múa.

Yujiro nh́n thấy Inui-juro là thứ mèo già thành tinh ấy. Có tài năng nhưng không gặp thời nên thất chí mà sinh ra tính cách ma quỷ. Thứ mèo tinh ấy dựng xác người là quan Huyện lệnh của Mạc Phủ dậy, bắt múa may điên cuồng.

-"Người đáng sợ đến thế sao anh?"

-"Ngay cả anh đây, nếu tài năng này không giúp anh thành Tuyển quan được, phải làm nghề đấm bóp dạo mà sống cho qua ngày, th́ có thể anh cũng đi đến chỗ ôm hận mà muốn lật đổ Mạc Phủ, thay đổi thời thế đi thôi. Có lẽ anh phải cảm tạ ơn Trời đă cho anh được may mắn khỏi biến thành mèo tinh, sống được đời người như thế này".

-"Anh nói nghe ghê quá!"

-"Đàn ông th́ có người như thế đấy. Không dung hoà với đời được th́ hoá thành ma quỷ. Tuy nhiên, anh là người b́nh thường, nên nếu gặp cảnh ngộ như thế, cũng chỉ quay trở lại thành thứ dân bá tánh chứ không nổi máu ma quỷ đâu. C̣n Inui-juro là loại người có tài thi phú trác việt, th́ ma quỷ dễ bám vào".

 

4

 Cho đến hôm ấy th́ Inui-juro trú ngụ ở nhà người anh trong xóm Kitanocho vùng Gojo, nhưng hôm sau đă lên ở làng Totsukawa trên núi, rồi mười ngày sau đă mang toàn bộ kế hoạch xuất binh lên kinh đô. Đến Kyoto, Inui-juro t́m ngay nhà trọ của Yoshimura Torataro, lăng sĩ từ phiên trấn Tosa, ở lô đất số 35 dốc Sanjo xóm Kiyacho. Con lộ này ở ngay bên cạnh tiệm bánh Tsukimochiya nổi tiếng làm bánh đặc sản Kyoto, có nhiều người làm nghề đấm bóp dạo, cô đầu, thầy châm cứu, vợ lẻ người ta. Gặp mặt Yoshimura Torataro ở đấy. Rồi có thêm nhiều lăng sĩ theo nhau kéo đến nữa. Trong đám có cả những người nổi tiếng như nhà nho học Matsumoto Keido (1831-1863) đă thoát ly phiên trấn Sanshu vùng Kariya, hoạ gia Fujimoto Tesseki (1817-1863), lăng sĩ từ phiên trấn Bizen.

Đám lăng sĩ này mơ tưởng những chuyện phá trời. Đ̣i tổ chức nghĩa quân chỉ gồm toàn lăng sĩ để đánh đổ Mạc Phủ. Lúc đó là cuối mùa hạ năm Bunkyu thứ ba (1863). Trong thiên hạ, tuy t́nh thế có sôi động náo nhiệt nhưng uy quyền của Mạc Phủ vẫn c̣n đó, ngay cả các phiên trấn hùng mạnh như Satsuma, Choshu, cũng c̣n nghĩ chuyện đánh đổ Mạc Phủ là chuyện mơ mộng hăo huyền. Thêm vào đó, ở Kyoto, sau cơn náo động do đám lăng sĩ Cần Vương bày tṛ chém giết dưới danh nghĩa Tenchu (thiên tru, thừa lệnh trời tru diệt bọn man di và gian thần), kinh đô đă trở lại yên ổn lắm rồi. Phiên trấn Aizu vừa đảm nhận chức vụ trấn thủ bảo vệ kinh đô, đă đem toàn lực cảnh bị kinh thành, và dưới trướng của họ lại có đội vơ trang cảnh bị Shinsengumi [4] vừa được thành lập, bắt đầu hoạt động. Trong t́nh thế ấy, chuyện thảo phạt đánh đổ Mạc Phủ nghe có vẻ như chuyện thần tiên cho trẻ nít. Vậy mà, đối với đám lăng sĩ tụ tập trong nhà trọ này th́ lại là chuyện có vẻ hiện thực vô cùng. Tổng hợp t́nh h́nh các nơi, họ quyết định khởi nghĩa ở đất Yamato. Trước hết, bàn về chiến lược chiến thuật th́ người gia nhập qua duyên quen biết với Hayashi Hyokichiro, lăng sĩ Yamato, là Inui-juro đề nghị:

-"Nên tấn công Huyện đường Gojo là nơi cai quản toàn vùng Yamato".

Nói ǵ đi nữa, Huyện đường của lănh địa 7 vạn hộc này thế nào cũng chứa tiền của đủ để dùng làm vốn mua quân trang, vơ khí. Tấn công vào đấy, cướp vàng bạc, lập "chính quyền cách mệnh" để kêu gọi lăng sĩ, chư hầu trong thiên hạ nổi dậy đánh đổ Mạc Phủ. Inui-juro đề xuất mưu lược như thế.

Mọi người vỗ tay tán thành. Nhưng phần đông là người từ các phiên trấn xa lại, như phiên trấn Tosa, Chikuzen, Chikugo, Mikawa, Onshu, Bizen, Bitchu,...; đến cả địa danh Gojo ở Yamato họ cũng chưa hề nghe bao giờ, nên chẳng h́nh dung ra được Huyện đường Gojo của Mạc Phủ lớn cỡ nào.

-"Thế, vơ sĩ cỡ chừng 200 người à?"

Có người hỏi, bởi thông thường, lănh địa của chư hầu mà thu hoạch 7 vạn hộc th́ có nơi có số gia thần vơ sĩ các cấp tổng cộng trên 200 người.

-"13 người đấy".

Inui-juro đáp, khiến mọi người ngơ ngẩn, không tin được.

-"Tôi đây v́ có chút duyên cớ mà từ thời thơ ấu đă vào làm việc không công trong Huyện đường ấy. Không sai đâu. Nếu đồng ư th́ tôi sẽ dẫn đường cho".

Tất nhiên, mọi người tin tưởng ở Inui-juro.

Từ ngày đó, Inui-juro hay trở lại Gojo. Anh ta đến viếng quan Huyện lệnh Suzuki Gennai cũng là để xem cho kỹ cơ cấu của Huyện đường mà ghi vào bản đồ phối trí, và nhắm chừng xem tủ vàng bạc để ở đâu. Bản đồ phối trí ấy hoàn tất, Inui-juro trở lên kinh đô. Để cho cả bọn đồng chí xem, ở nhà trọ của Yoshimura Torataro.

-"Quả thật, nhân số địch chỉ là 13 người. Kể luôn quan Huyện lệnh th́ 14 người, gom cả bọn bộ tốt thuộc hạ nữa, cũng không tới 20 người".

Trong đám đồng chí có Fujimoto xuất thân là hoạ gia, đă sao chép bản đồ ấy ra thêm ba bản nữa.

Bọn họ âm thầm rời kinh đô ngày 14 tháng 8 năm Bunkyu thứ ba (1863). Về sau trở thành đội lăng sĩ Cần Vương quá khích gọi là "Tenchugumi". Bọn họ tự tín là sẽ thành công lớn.

Sau này không bao lâu, bọn phiên trấn Choshu mới bị đánh đuổi ra khỏi chính giới ở kinh đô, chứ lúc bấy giờ th́ vẫn c̣n có thế lực mạnh lắm. Bọn phiên trấn Choshu xách động những triều thần quá khích, khích động cả Thiên hoàng nữa, để thực hành một thủ đoạn chính trị quái dị gọi là "Yamato Gyoko" (Xa giá đến Yamato). Bọn lăng sĩ như Yoshimura Torataro được phiên trấn Choshu bảo trợ, định lợi dụng lúc Thiên hoàng ngự giá đến Yamato, sẽ nhân chuyện pḥ xa giá của vua mà dựng cờ khởi nghĩa thảo phạt Mạc Phủ. Có lẽ mưu kế ly kỳ này phát xuất từ phía Maki Izumi là lăng sĩ phiên trấn Kurume, lúc đó giữ vai tṛ cố vấn cho phiên trấn Choshu. Bọn Yoshimura Torataro chỉ nhắm vào khả năng thành công của mưu kế "Xa giá đến Yamato" ấy mà tính chuyện cử binh trước ở Yamato để chuẩn bị đón xa giá Thiên hoàng đến đó.

Bọn này thu mua gom góp quân trang, thương kích, yên ngựa,... từ các hàng bán đồ cũ ở xóm Shisaibashi ở Osaka, rồi đi thuyền đến cảng Sakai; từ Sakai vào đến phiên trấn Sayama vùng Kawachi, ba ngày sau khi khởi hành ở Kyoto. Dắt theo một quan thị (Jiju) trong triều là Nakayama Tadamitsu, một chàng trai 18 tuổi, con quan Tả Ngự sử Nakayama Tadayasu (1809-1888). Chàng trai này không có học vấn ǵ, tính khí ngông cuồng, nhiều lúc ngay trong cung đ́nh cũng cứ chộp lấy bạn đồng liêu mà chơi tṛ đô vật sumo.

Cả bọn mặc giáp trụ to kềnh của thời phân tranh giữa hai nhà Minamoto-Taira (1180-1185), giương cờ gấm của vua làm cờ hiệu mà tiến quân. Tổng số 39 người. Vào đến Kawachi lại có thêm vài người gia nhập.

Nhưng Inui-juro th́ không đi theo đội quân ấy. Anh ta trở về nhà người anh ở Kitanocho, mỗi ngày vẫn bửa củi như không có chuyện ǵ xảy ra cả.

Việc đội Shinchugumi từ Kawachi tiến về phía đông th́ ở Huyện đường Gojo vùng Yamato, cách đó một ngọn núi, chẳng ai hay biết ǵ cả. Ở Kawachi, phiên trấn nhỏ Sayama chỉ một vạn hộc bị đội quân này th́nh ĺnh kéo đến, bảo là "mệnh lệnh của triều đ́nh đấy", đ̣i phải cung cấp vơ khí. Phiên trấn nhỏ ở vùng quê nên nghĩ rằng chắc là đă có biến cố chính trị ǵ đấy ở trung ương rồi. Dù có nghi ngờ, họ cũng vẫn phải cúi đầu khom lưng mà đưa đám quân ấy lên đường. Có vẻ phiên trấn này đă lập tức gửi sứ giả lên hỏi ở Sở Chưởng quản Osaka là cơ quan cai quản toàn vùng phía tây này của Mạc Phủ, nhưng họ lại không báo tin cho Huyện đường ở Gojo. Bởi không có bổn phận phải báo tin cho xứ khác.

Từ Sayama xứ Kawachi đi Gojo xứ Yamato khoảng 9 dặm (chừng 36 km), có núi Kongosan chắn ở giữa. Chỉ chừng ấy chướng ngại cũng đủ khiến đất Gojo hoàn toàn chẳng nghe tin ǵ cả. Đám quân ấy từ Kawachi leo núi Kongosan, vượt đèo Chihaya-toge th́ đă thấy dưới kia ẩn hiện khu phố Gojo, vào giờ đó, ngày làm việc vừa xong. Nhưng vài người Tuyển quan vẫn c̣n bận rộn việc tính toán sổ sách. Công việc chính của Huyện đường là thâu thuế, thanh tra, đo đạc ruộng đất. Việc cảnh sát cũng có, nhưng đất Gojo này chẳng có bao nhiêu vụ phạm pháp, nên không có Tuyển quan chuyên lo việc cảnh sát. Khi nào có vụ ǵ xảy ra th́ người nào rảnh tay sẽ đảm nhận việc giải quyết. Phần lớn công việc là ghi chép sổ sách và tính toán trên bàn toán.

Lúc bấy giờ, có người đấm bóp dạo hay ra vào nơi công đường này là Kakichi mặc áo có phù hiệu bước vào. Anh ta đă được quan cho gọi đến.

-"Kakichi đấy à? Ngồi chơi, đợi đấy đi".

Quan Huyện lệnh Suzuki Gennai bảo. Có lẽ quan thấy bộ hạ c̣n lưu lại làm việc mà ḿnh bày tṛ đấm bóp th́ không nên.

Đúng lúc bà vợ của Hasegawa Taiji, Thân quan chủ quản hành chính, bước vào nói:

-"Có bánh đặc sản Kyoto người ta mới tặng đây. Xin mời các ngài xơi".

rồi chia bánh cho từng người.

-"Thế th́ cho trà đi".

Cậu trai học việc đi ṿng, pha trà cho mọi người.

Kimura Yujiro cũng uống trà. Anh không ăn bánh mà cho vào túi, định đem về cho vợ.

Rồi cả bọn tṛ chuyện vui vẻ.

Trong lúc đó, có nhân vật h́nh dáng kỳ dị, mặt thoa chút phấn, răng bôi đen, ḿnh mặc giáp trụ to kềnh có viền màu tím, đầu đội măo sắt có h́nh cái mai, lắc lư trên lưng ngựa đi vào phố Gojo. Trước sau, bên trái, bên phải anh ta đều có đám vơ sĩ mặc quần áo dày, mang vơ khí, đầu quấn khăn ra trận, bước theo. Khoảng bốn giờ chiều, bọn này đến trước Huyện đường.

Đại tướng cưỡi ngựa canh giữ cổng sau của Huyện đường, Yoshimura Torataro chỉ huy đội lính cầm thương trấn giữ cổng trước, chung quanh đó bố trí lính cầm súng canh chừng.

Bên trong Huyện đường vẫn c̣n tiệc trà. Đột nhiên, từ phía cổng trước, cổng sau, và tường rào nghe có nhiều tiếng la lớn:

-"Gian thần Suzuki Gennai đâu! Quân Cần Vương đến trừng phạt ngươi đây".

Quả thật đă nghe như thế. Suzuki bảo Yujiro:

-"Nghe như có ai gọi tên ta đấy".

Yujiro đứng phắt dậy. Đúng lúc hai mươi mấy người ùa vào như gió lốc. Lăng sĩ Tosa là Ueda Tsuneji khua đại đao đứng chắn trước Suzuki mà nói:

-"Hoàng thượng sắp sửa ngự giá chinh phạt phía đông (Mạc Phủ) rồi (Cả bọn Tenchugumi đều tin như vậy, là điều bất hạnh cho cả hai bên trong vụ này). Xa giá đang trên đường từ Kyoto đến, c̣n bọn ta có ngài Nakayama, chức quan thị, con thứ bảy của ngài Tả Ngự sử, làm Đại tướng thống lĩnh, đi trước b́nh định các xứ lân cận này. Do đó, quan địa phương hăy tức khắc giao nạp tất cả công đường, hương thôn cho bọn ta. Có thuận như thế không?"

Trong khi đó, người đấm bóp dạo là Kakichi định trốn đi th́ v́ mặc áo có phù hiệu nên bị lầm là viên chức của Huyện đường, lập tức bị chém ngay, máu vọt lên đến trần nhà.

Yujiro định kiếm cách che chở cho quan Huyện lệnh. Hai người đưa mắt nh́n nhau. Yujiro muốn nói: -"Quan thấy chưa? Tôi đă nói rồi mà!".

Ngay lúc đó, quan Huyện lệnh lắc đầu. Lưỡi đao của Ueda Tsuneji rung lên thành tiếng, chém vụt tới. Đầu quan Huyện lệnh Suzuki Gennai rơi bắn ra xa cả chục thước. Thân quan Hasegawa Taiji cũng bị chém chết, các Thân quan Ito Keigo, Kurosawa Gisuke rơi đầu theo.

Yujiro nhanh chân leo tường rào thoát được. Nhưng anh xót vợ đang có thai, nên trở ngược lại, hộc tốc chạy về dăy nhà của ḿnh, rồi vừa d́u vợ vừa leo qua tường thành phía bắc. Phía dưới là ruộng cà tím. Đặt chân lên đất ruộng th́ bị mấy người lăng sĩ phát giác. Yujiro hét bảo vợ:

-"Onui, chạy đi. Đừng lo cho anh!"

rồi ra sức chiến đấu chống cự, đến lúc thấy Onui đă chạy thoát rồi mới tháo chạy, trốn vào một nhà hào lư trong xóm Suei. Trong đêm đó, Yujiro đă trốn chui trốn nhủi từ nhà hào lư này sang nhà hào lư khác là những chỗ quen biết, nhưng cuối cùng, biết là không thể thoát khỏi ṿng vây được, nên sáng sớm hôm sau, anh đă dặn ḍ người trong xóm đi báo cáo hộ, rồi tự sát ở chùa Myosai-ji trong xóm Oshima.

Thủ cấp của Yujiro bị đem ra bêu bên đường xóm Suei. Năm thủ cấp sắp hàng bên nhau: của quan Huyện lệnh Suzuki Gennai, Thân quan Hasegawa Taiji, Thân quan Kurosawa Gisuke, Tuyển quan thư kư Tsunekawa Shojiro, và Tuyển quan Kimura Yujiro. Bên tấm bảng gỗ hạch tội:

"Bọn này gần đây đă nhận lệnh Mạc Phủ làm trái với sắc chỉ của triều đ́nh, ca tụng ơn nghĩa Mạc Phủ chỉ có ba trăm năm đó mà quên mất ân sủng của Thiên hoàng từ thuở khai thiên lập địa, do đó đă làm nhục đến đất nước mà Thần thánh đă tạo lập, nối giáo cho bọn man di mọi rợ, không thiết đến nghĩa vụ chư hầu, làm hao hụt bao nhiêu là tô thuế, tội lỗi trọng đại, cho nên phải chịu tru diệt theo lệnh Trời".

*

Tuy nhiên, chính đội Tenchugumi này khoảng một tháng sau đó, đă bị quân Mạc Phủ và các phiên trấn bao vây tiêu diệt.

Inui-juro chạy trốn khỏi xứ Yamato, chui rúc ở cửa sông vùng Setsu, rồi bị bắt ở đó, đến ngày 20 tháng 7 Genji nguyên niên (1864), ngay lúc loạn lạc trong biến cố ở cửa Hamaguri của Hoàng thành th́ bị chém chết trong ngục Rokkaku. Về sau được phong hàm Ngũ phẩm.

 

Phạm Vũ Thịnh dịch
Sydney 10-2008

 

Chú thích:

[1] Hộc : Koku, đơn vị đo lường, khi dùng để tính bổng lộc của vơ sĩ, hay lực kinh tế của phiên trấn th́ khoảng 150 kí gạo, khi dùng để tính dung tích thuyền bè th́ khoảng 180 lít.

[2] Edo : trung tâm cai trị của Phủ Chúa Tokugawa, bây giờ là Tokyo.

[3] Thập thủ (Jutte) : một loại vơ khí tùy thân và tượng trưng cho uy quyền của cảnh sát thời Edo, là một thanh sắt dài cỡ 4, 5 tấc, gần tay cầm có thêm một mấu nhỏ song song chừng 1 tấc để chận lưỡi gươm, đao. 

[4] Shinsengumi : là đội vơ trang cảnh bị Kyoto, do Mạc Phủ chiêu mộ các vơ sĩ mất chủ tướng (lăng sĩ, ronin) mà lập ra để truy lùng tiêu diệt các chí sĩ Cần Vương mượn cớ đánh đuổi người ngoại quốc để mưu đồ đánh đổ Mạc Phủ, thực tế là đă khuấy động kinh đô Kyoto.

 

Ghi chú của người dịch:

 

Truyện ngắn "Gojo Jinya" (Huyện đường Gojo)  của Shiba Ryotaro, được dịch từ nguyên tác là truyện thứ ba trong tập truyện "Armstrong-hou" (Đại bác Armstrong), bản bỏ túi, do nhà Kodansha Bunko tái bản lần thứ 30 tháng 12 năm 2000. Xin xem : Thơ Inui-juro  (http://chimviet.free.fr/vanco/phamvt/pvtt_Inuijuro/pvtt_Inuijuro.htm).