Sứ Giả

Abe Kobo

Phạm Vũ Thịnh dịch

Được giao phó sứ mệnh bí mật
         mà không có cách nào chứng minh được,
bọn 32 người sứ giả vừa bị chế nhạo vừa bị đuổi dồn
        về phía nghĩa địa lạnh lẽo điên cuồng.
         - Bài ca của họ -

Trong căn phòng giáo chức thoang thoảng mùi nhà vệ sinh, từ lúc nào lâu lắm rồi, giảng sư Nara Junpei vừa đợi đến phiên mình vừa thở nhẹ đều đều như đang ngủ, thân trên rướn thẳng, từ hông trở xuống lọt thỏm như chôn vào chiếc ghế dài đã gãy mất lò xo. Nói vậy chứ, tất nhiên có phải là ông đang ngủ thật đâu. Đó chỉ là tư thế cố gắng chứng tỏ tinh thần hợp-lý-hoá rất hiện đại của ông rằng: hãy cố gắng dùng thời gian bị lãng phí như thế này ít ra vào chuyện ngơi nghỉ thì vẫn hơn. Chứ trong bụng ông thì hoàn toàn khác, ông đang cố chịu đựng nỗi nôn nao bứt rứt đến phải nghiến răng mà kiềm chế.

Hôm nay thật là xui xẻo. Cuốn phim dự định trình chiếu ngay trước bài nói chuyện của ông đã trễ mất đến 20 phút mới bắt đầu được, thêm vào đó, trục trặc máy móc làm kéo dài thêm 25 phút nữa, tổng cộng 45 phút đã bị lãng phí đi mất. Như thế này thì đáng lẽ đã chẳng phải cố sức dàn xếp để đổi ngược bài nói chuyện ra sau phần chiếu phim làm gì. Thấy cái tên của đoàn thể văn hoá đứng ra tổ chức buổi giảng diễn này là "Hy vọng", và trông họ rõ là mới vào nghề, nên ông nghĩ là để dạy cho họ biết mà áp dụng về sau, và cũng để cho họ thấm thía cái bảng hiệu "ý thức văn minh" của ông nghiêm túc như thế nào, ngay lúc vào đầu, ông đã bảo ngay cho họ biết thù lao cho buổi nói chuyện của ông là bao nhiêu, rồi trong lúc họ còn bối rối, lại bồi ngay một câu cật vấn rằng cái đinh của buổi giảng diễn này là bài nói chuyện hay lại là cuốn phim ấy, thì họ đáp tất nhiên bài giảng của ông là chính, nên ông bảo họ vậy thì hãy đổi chương trình lại, để phần chính là bài giảng của ông vào cuối cùng, bởi sắp xếp phần nhẹ ký ra trước chẳng phải là thường thức của người tổ chức hay sao, thực chất là ông đã trách mắng đối tác một trận thật là nghiêm khắc. Có thể có người cho đó là chuyện sao cũng được, nhưng ông nghĩ rằng nếu muốn tạo ấn tượng với người khác, thì không thể tiếc công cố gắng ở mức này được. Lại nghe nói rằng người đến nghe phần lớn là sinh viên học sinh, ông bảo vậy thì ông sẽ gửi bản thảo lời giới thiệu giảng sư thích hợp cho họ, bởi chính ông biết rõ về mình hơn ai hết, nên sẽ gửi bằng bưu điện trước, nếu có câu hỏi gì thêm thì cứ gọi điện thoại hỏi ông, khỏi cần phải cảm ơn làm gì. Ông đã in ra sẵn 5 loại bản thảo giới thiệu thích hợp cho từng thành phần người nghe.

Thế nhưng, cho dù phía ông có phát huy tinh thần văn minh đến thế nào đi nữa, mà phía đối tác lại kém văn minh đến mức thế này, thì rốt cuộc cũng chẳng đi đến đâu. Đáng lẽ trong trường hợp này, họ phải sốt sắng đáp lời lại rằng vậy thì họ sẽ tăng thù lao thêm một khoản tương đương với 45 phút giảng nữa,... là chuyện đương nhiên phải chu toàn như thế chứ. Giá mà chỉ cần họ nói ra một lời như thế, thì tất nhiên ông đã từ tạ rằng chỉ cốt là cần tinh thần thôi chứ chẳng phải vật chất, vân vân... và được thế thì cả hai bên đều đã hài lòng và cảm thông được với nhau rồi; vậy mà họ cứ ngần ngừ, mặt mày căng thẳng mãi, cái thái độ khó coi ấy là thế nào chứ? ƯØ, những lời lẽ thương cảm một cách nhàm chán kiểu: "lòng thành của ban tổ chức", vân vân... thì mình phải đề phòng để khỏi bị lung lạc thêm một lần nữa.

Thế nhưng chuyện lãng phí 45 phút này có lẽ chẳng phải chỉ có thế thôi đâu. Bởi trục trặc này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến nội dung của bản in lời giới thiệu giảng sư đã nói lúc nãy. Ông vốn đã chẳng thích gì bọn sinh viên học sinh. Học trò thời bây giờ bỏ quên mất lòng tôn kính đối với trí thức, chuyện gì người nào rồi cũng muốn nối kết ngay với chính trị thôi. Cứ bò lết bụng trên mặt đất như loài cóc, chẳng chịu chấp nhận sự nhảy vọt trong tư tưởng. Đối phó với bọn này thì cần phải dùng những ý hài hước thật cay độc mà tẩm vào đầu chúng mới được. Thế nên văn chương trong bản in ra cũng đã được ông trau chuốt kỹ càng rồi. Theo kiểu: "Nếu chẳng phải là sinh viên học sinh thuộc ban Thể thao thì 70% thế nào cũng đã nghe tiếng Giáo sư Nara Junpei, người có bài viết thường xuyên trên nhật báo S, và là nhân vật hàng đầu trong giới nghiên cứu phê bình về văn minh của nước ta".

Thật ra, bản in này so với bản dành cho phụ nữ hoặc cho các hội tư chức, thì đã không hẳn là được ưa chuộng lắm, nên có lần ông đã nghĩ hay là viết lại bản mới, nhưng rồi ngần ngừ mãi không biết có nên nuông chiều bọn sinh viên học sinh đến mức đó hay không, cuối cùng đã cứ để nguyên như thế. Lần này cũng thế, chỉ có phần giáo đầu lúc trước để trống thì nay ông viết thêm: "Đề tài của buổi giảng diễn hôm nay là Triển vọng của Thời đại Vũ trụ, xin hân hạnh giới thiệu người đã có những luận cứ sắc bén và sôi nổi về vấn đề này, gây chú ý khắp trong giới báo chí, và được các nhà khoa học chuyên môn thán phục: Giáo sư Nara Junpei", ngoài ra nhất thiết không sửa đổi gì khác, cứ để nguyên vậy mà gửi cho họ. Bọn sinh viên học sinh mà thấy loại văn chương như thế này thì chắc chắn sẽ lộ vẻ mặt lúng túng xấu hổ. Ông muốn bảo cho chúng biết chính cái mặc cảm tự tôn ấy là đã không trong trắng rồi. Chứ nếu cứ giao cả cho ban tổ chức thì hẳn là họ chỉ giới thiệu qua loa, khô khan như cỏ bông phơi khô, làm khách đến nghe phải thất vọng mà thôi. Cho dù nội dung món hàng vẫn là một đi nữa, cũng chẳng có lý do gì lại dán nhãn thô vụng lên mà đem đi bán.

Điều làm ông ghét nhất là cái gọi là tinh thần thoả hiệp hay tinh thần chín bỏ làm mười gì đấy. Dù đúng hay sai, phán đoán nào cũng có tính cách tương đối cả, và bên nào cũng sẽ làm theo ý mình thôi, cho nên nếu không chấp nhận cho nhau như thế thì sẽ chẳng thể nào có được chủ nghĩa dân chủ hay gì khác. Phê phán quá nhiều thì chỉ tổ tạo ra chủ nghĩa hư vô cứ trông chờ cho có anh hùng, chứ ích gì. Bởi ông đã định như thế nên phía kia họ suy nghĩ như thế nào cũng chả sao cả đối với ông, nhưng có điều, nhìn thấy tình cảnh bối rối cùng cực của đám thanh niên ban tổ chức ấy thì ông lại không thể bỏ mặc họ được. Bản in lời giới thiệu lần này cần phải có tính cách thanh thoát thú vị, thêm với một liều lượng thích hợp những ý hài hước thật trau chuốt, thì mới phát huy được cơ năng của nó. Vả lại, đối với một cử toạ đã khá bực bội vì chuyện trễ đến 45 phút rồi lại phải gắng gượng ngồi nán lại cho qua cuốn phim nhan đề "Thám hiểm Thế giới mới" thật ra chỉ là thứ truyện tranh con nít có vẽ vời thêm thắt đôi chút ấy, thì lại càng cần phải diễn xuất cho thật ấn tượng mới được. Thế nhưng, cứ cái kiểu này thì có vẻ sẽ càng rối loạn thêm, người hướng dẫn chương trình vừa bước lên diễn đàn đã phạm lỗi vụng về làm người nghe đứng dậy bỏ ra về, rồi trước cử toạ chỉ còn lại một nửa mà lại khó tính gấp đôi, thì không chừng lại cầm bản in đọc suông đuột từ trên xuống dưới mà thầm van vái khán giả bỏ qua cho. Mà chắc chắn là chuyện sẽ xảy ra như thế rồi chứ còn phỏng chừng gì nữa! Thế thì những từ ngữ như "sinh viên học sinh không thuộc ban Thể thao thì 70% thế nào cũng đã nghe tiếng..., người có bài viết thường xuyên trên nhật báo S..., nhân vật hàng đầu trong giới nghiên cứu phê bình về văn minh của nước ta..., gây chú ý khắp trong giới báo chí..., những luận cứ sắc bén và sôi nổi..." vân vân...... ôi, chỉ mới nghĩ đến đã rùng mình rồi. Đúng là còn trơ trẽn hơn cả một mụ đàn bà xấu xí mà còn trang điểm loè loẹt nữa. Thấy rõ trước mắt là mọi đôi môi của khán giả sẽ nhất tề nhếch lên chế diễu.

Không thể ngồi yên được nữa, Nara Junpei quyết định dùng vài mươi phút dư thừa này để giải thích thật rốt ráo về tinh thần căn bản của bản in giới thiệu diễn giả dành cho giới sinh viên học sinh này cho đám thanh niên trong ban tổ chức hiểu. Mà đúng là rốt ráo thật. Ông đã giải thích cặn kẽ từng li từng tí đến không còn có thể tỉ mỉ hơn, với sự kiên nhẫn của người đang lột vỏ lụa của từng hạt đậu phụng, mà hơn nữa, mỗi một lời ông nói ra còn chứa đựng đầy nhiệt tình đến áp đảo người nghe. Lúc đầu, vì nể trọng ông nên đám thanh niên ấy cố gắng thù tiếp, nhưng dần dần họ đâm chán, bắt đầu có 1, 2 người lảng đi, mười phút sau thì chẳng còn ai ở đấy để nghe ông cả.

Sự tình là như thế, nên bây giờ, Nara Junpei ngồi đây, thở đều theo nhịp điệu của người say ngủ, gắng không lãng phí thời gian dù chỉ một phút đi nữa.

Ông có cảm giác như rất nhiều thời gian đã trôi qua rồi, nhưng nhìn lại đồng hồ thì chỉ mới đâu chừng 4, 5 phút. Nghe có tiếng chân người nào đấy trở lại, êm nhẹ ngập ngừng dừng trước cửa phòng. Chỉ thế thôi, rồi lại im lìm như trước. Đến lúc ông bắt đầu hết kiên nhẫn để tiếp tục nghe ngóng thì nắm vặn cửa xoay chầm chậm, rồi một người đàn ông bước vào phòng. Người ấy mặc bộ áo quần may sẵn màu xám không có gì đặc biệt, khoảng trên dưới 30, lớn hơn đám thanh niên ban tổ chức vài tuổi, nhưng hẳn cũng là đồng bọn gì đấy thôi, nên ông cũng chẳng chú ý đến. Người đàn ông cho tay ra sau đóng cửa lại, bước tới 2, 3 bước, rồi rập hai chân lại cho ngay ngắn, và cúi chào ông thật cung kính. Rồi nói với giọng gãy gọn kỳ dị:

-"Thưa, có thể hầu chuyện tiên sinh một lúc được không ạ?"

Nghe thế, Nara Junpei hiểu ra người này chẳng phải là đồng bọn của đám thanh niên trong ban tổ chức, mà là một trong những kẻ mặt dày mày dạn, buổi giảng diễn nào cũng thường có 1, 2 tên xuất hiện, kiếm cách nói chuyện trực tiếp với ông, nên lập tức ông từ chối với lời nói quyết liệt:

-"Không được. Tôi đang phải suy nghĩ về nội dung bài giảng đây..."

Mắt người đàn ông nhìn xuống, có vẻ biết lỗi. Hắn cúi người tới trước, ngón tay cái bên trái vừa cạ cạ lên lòng bàn tay phải, vừa nói:

-"Xin tiên sinh tha lỗi. Nhưng tôi nghĩ có lẽ đây là dịp rất tốt. Cho đến nay, tôi đã nhiều lần kiếm cơ hội để ra mắt tiên sinh nhưng cứ ngần ngừ mãi mà không làm được. Thế nhưng, một nhân vật như tiên sinh mà cũng đến giảng diễn ở chỗ không bao nhiêu người đến nghe như thế này, nên tôi đã thay đổi nhận thức mà nghĩ rằng hẳn tiên sinh phải là người dễ tính lắm. Tất nhiên từ trước đến nay chẳng phải tôi nghĩ tiên sinh không nhiệt thành về vấn đề của chúng tôi. Tuy cũng không phải là không có chút nghi ngại rằng có thể tiên sinh chỉ nương theo làn sóng của phong trào vũ trụ nhất thời sôi nổi lên từ chuyện phóng vệ tinh nhân tạo đó mà thôi".

-"Anh nói gì, tôi hoàn toàn chẳng hiểu gì cả. Tôi chưa bao giờ suy nghĩ về vấn đề gì của anh cả. Nào, đừng quấy nhiễu tôi nữa".

-"Xin tiên sinh tha lỗi. Nhưng mà, hiện nay, phong trào vũ trụ đã xìu xuống rồi, mà tiên sinh vẫn còn đến giảng ở một nơi đầy mùi nhà vệ sinh như thế này thì..."

-"Anh lì lợm quá thế! Có đến giảng ở đây hay không, thì là chuyện của tôi kia mà!"

-"Xin tha lỗi cho. Tôi đâu có định nói ý như thế... chỉ muốn nói là, dù thế đi nữa, tiên sinh vẫn chân thành quan tâm đến chúng tôi..."

-"Này...". Nara Junpei nói, hơi thở khò khè như đang lên cơn hen suyển. -"Không biết anh là ai, nhưng anh không thấy việc độc chiếm giảng sư cho riêng mình như thế này là vô lễ và thô bạo đến thế nào sao? Ai cũng phải trả cùng một số tiền để đến nghe đấy chứ. Định húp hết nước cốt một mình thì có khác gì kẻ cắp đâu nào!".

Lối thở như thổi bể lò rèn này của Giáo sư Nara Junpei nổi tiếng là hiệu nghiệm xưa nay, thông thường thì chỉ cần có thế là đủ để làm cho người ta khiếp sợ hết vía mà lảng đi rồi, thế mà tên đàn ông kia vẫn chẳng lộ vẻ gì là kinh hoảng, vẫn giữ bộ mặt ra vẻ biết lỗi ấy mà nói tiếp:

-"Tiên sinh dạy như thế cũng phải. Đáng lý tôi phải tự giới thiệu trước, ngay từ đầu. Thế nhưng, nếu nghe chuyện cho rõ ràng thì tiên sinh hẳn sẽ hiểu cho rằng tình cảnh của tôi có chỗ khó khăn. Cho dù tôi có đột ngột mà bày tỏ danh phận mình đi nữa, chưa chắc tiên sinh đã thấu hiểu ngay cho... Không, chắc là khó mà được như thế... Dù là tiên sinh, cũng không thể hiểu ngay được đâu... Tuy nhiên, nếu với người khác thì dù tôi có gắng sức giải thích bao nhiêu lần đi nữa, cũng chẳng mong gì họ hiểu được, thế nhưng, với tiên sinh là người thiên về chuyện vũ trụ, thì chỉ cần tôi giải thích đầy đủ, có lẽ tiên sinh sẽ thấu hiểu giùm cho... Mà không, tiên sinh không thấu hiểu giùm cho thì phiền lắm. Bởi bây giờ thì chỉ còn có tiên sinh là tia sáng hy vọng duy nhất..."

Nara Junpei lo lắng liếc nhìn ra phía cửa phòng. Bực thật, chẳng biết bọn thanh niên ban tổ chức đi đâu mất cả rồi? Chuyện xảy ra như thế này thì khó khăn rồi đây, có vẻ tệ hại hơn là mình tưởng, có lẽ tên này bị chứng phân liệt thần kinh nhẹ rồi. Quả thật, sắc mặt hắn có vẻ không mấy khoẻ mạnh, mà mắt nhìn cũng tệ. Cổ hắn có phần dài quá, vai xuôi xuống, mà trông có vẻ xương xẩu quá. Đúng là điển hình của loại người bị chứng hỗn loạn thần kinh. Giá mà biết điều này sớm hơn thì ngay từ đầu ông đã chẳng nói chuyện với hắn làm gì... Cho dù ông có mắng vào mặt hắn đi nữa, cũng đã làm phúc cho hắn rồi. Đáng lẽ ông cứ im lìm mà tống hắn ra ngoài, hoặc mặc xác hắn, tự ông bước ra khỏi phòng đợi này là xong. Gặp phải buổi giảng diễn xui xẻo, lại còn bị quấy nhiễu tận phòng đợi đến mức tai quái như thế này thì thật là quá quắc. Đúng là họa vô đơn chí, như người ta nói đấy.

Sau khoảng im lặng ngắn, người đàn ông dịu giọng nói:

-"Xin thứ lỗi... Có vẻ tiên sinh đang nghi ngại... Vậy thì đằng nào cũng thế thôi, xin nói thẳng ra cho rồi... Thật ra thì, tôi là người Hoả tinh đây..."

Nara Junpei sửng sốt nhìn người đàn ông. Thân thể ông như bị tách ra làm hai phần: mặt trước phát buồn cười đến không chịu nổi, phía sau lưng thì lại hoang mang run sợ. Thật là một cảm giác kỳ dị. Kẻ đứng trước mặt ông tuy có thể nói là có hơi khác với người bình thường, nhưng dù sao cũng mang khuôn mặt y hệt của giống người Nhật Bản, vậy mà lại bị ám ảnh rằng mình là người Hoả tinh gì đấy thì thật là khôi hài đến không chịu được. Đồng thời, sự thực rằng con người khôi hài ấy lại đặt tin tưởng vào ông, khiến ông cảm thấy lo sợ như một điềm gở, thay vì chỉ buồn cười. Một mặt, ông định ngồi yên không động đậy gì cả, chỉ hết lòng cầu mong cho đám thanh niên dễ ghét ấy quay lại hộ cho, nhưng mặt khác, lòng tự hào cố hữu của một người chọn nghiệp văn bút khiến ông không khỏi sôi sục ý chí đấu tranh tầm phào, rằng ta đâu phải là hạng người dễ bị lung lạc bằng trò lừa gạt trẻ con này; ta phải cho chúng bây thấy rõ rằng nếu xem nhẹ ta mà giở trò như thế thì sẽ bị trừng trị nặng nề đến mức nào!

Nara Junpei nhìn không chớp mắt vào khoảng chân bàn phía trước, đầu mũi dồn những nếp nhăn diễu cợt, miệng ông tuôn ra một loạt những lời hùng hồn:

-"Hoả tinh? Hoả tinh ấy à! Đừng nói chuyện điên khùng chứ! Khoa học đã chứng nghiệm rõ ràng rằng trên Hoả tinh làm gì có động vật cao đẳng như anh được. Anh cũng là động vật cao đẳng đấy chứ gì? Thứ anh thì làm sao mà lại là người Hoả tinh được chứ! Trò đùa kiểu đó thì xưa quá rồi. Có còn là thời đại của Orson Welles nữa đâu nào! Hoả tinh là chỗ lạnh kinh khủng đấy, đã không có nước, mà dưỡng khí cũng không có, không khác gì mảnh đất hoang ở độ cao đến 20 ngàn mét trên mặt biển kia. Sống được ở đó thì giỏi lắm cũng chỉ có rêu hay mốc mà thôi..."

-"Quả đúng là như thế, tiên sinh biết rành quá!"

-"Dẹp chuyện đùa bỡn đó đi! Có xem thường người khác thì cũng đến chừng mực nào đó thôi chứ!".

-"Vâng, tiên sinh nói rất đúng. Trong ý nghĩa mà tiên sinh nói đó, thì tất nhiên tôi không phải là người Hoả tinh. Thế nhưng, cũng giống như người da trắng từ Âu châu đã vượt biển sang Mỹ mà nay được gọi là người Mỹ đấy, thì quả thật tôi là người Hoả tinh đây".

-"Ta hiểu rồi! Anh đã mua đất trên ấy qua Hiệp hội Hoả tinh chứ gì? Thế nhưng, thế đâu phải..."

-"Làm gì có chuyện đó! Đằng nào thì đó cũng chỉ là chuyện người ta bông đùa thôi, chẳng chấp nhất làm gì, nhưng chính phủ chúng tôi làm sao mà chấp nhận những thứ như thế được chứ? Chính phủ đã không chấp nhận, thì đương nhiên phải biết chuyện đó là vô hiệu rồi..."

-"À, thế thì hoá ra anh là người trong chính phủ Hoả tinh đấy?"

-"Không. Tuy không phải là người trong chính phủ Hoả tinh nhưng tôi cũng là một đội viên trong đội biệt phái trực thuộc chính phủ, được giao cho toàn quyền trong việc giao thiệp với người Địa cầu..."

-"Ha ha ha! Thế nghĩa là với sự cho phép của anh, công ty mới sẽ được thành lập để lại bắt đầu chia lô đất đai trên Hoả tinh mà rao bán đấy chứ gì? Nhưng nếu thế thì anh đã gõ nhầm cửa rồi..."

-"Tiên sinh hiểu lầm rồi." Người kia thốt ra tiếng than có phần thống thiết từ cổ họng, -"Tôi quả thật là người Hoả tinh đây. Thuộc chủng loại từ thời đại xa xưa đã từ hành tinh khác di trú đến mà sinh sống quen thuộc ở đấy rồi..."

-"Đừng nói điên thế! Anh chỉ là người Nhật Bản thôi chứ gì nữa!".

-"Chỗ ấy đấy, tiên sinh à. Vấn đề là ở chỗ ấy đấy". Đến lúc ấy, người đàn ông kia mới đổi thế đứng cho thư thả hơn, những ngón tay thon dài xoè ra áp lên mặt góc bàn. -"Người Hoả tinh chúng tôi cũng đã khổ tâm rất nhiều về vấn đề này. Từ trước, chỉ suy nghĩ dễ dãi rằng hình dáng bề ngoài giống nhau đến như thế này hẳn sẽ giúp ích nhiều cho sự thân thiện với nhau, nhưng đến lúc hiểu là có thể đi thăm Địa cầu được, nghĩ kỹ lại thì mới để ý rằng chính điểm giống nhau quá này lại có thể là chướng ngại chí mệnh đấy. Chứ không phải sao? Có đến được Địa cầu đi nữa, làm cách nào mà chứng minh được rằng chúng tôi là người Hoả tinh kia chứ? Đúng như lúc này đây. Nếu không chứng minh được tôi không phải là người Địa cầu, thì cũng không làm sao để người ta hiểu được tôi là người Hoả tinh đây..."

Nara Junpei cảm thấy lòng hiếu kỳ quẫy động nhẹ ở đáy lòng mình. Tất nhiên, chuyện này cũng chỉ là loại ngụy biện bỡn cợt đó thôi. Nhưng có vẻ có thể dùng làm đề tài đủ để viết được chừng ba bản thảo. Còn dùng vào việc diễn giảng thì thừa sức dùng được cho ba lần số ấy, tức là hơn chín bài giảng.

-"Hay lắm, về mặt lý luận thì nghe hấp dẫn lắm đấy. Thế nhưng, nếu quả thật anh là người Hoả tinh thì chắc chắn phải có đặc điểm gì đấy có thể trưng ra được chứ. Ví dụ như phi thuyền mà anh đã dùng để bay đến đây, hay đồ vật gì đặc sắc mà trái đất này không đâu có..."

-"Đúng thế, điều ấy thì chúng tôi cũng đã suy nghĩ nhiều rồi. Bởi thực tế thì chẳng phải là không có đồ vật gì đặc sắc. Phong cảnh, trang phục đều đặc sắc cả. Nhưng đặc biệt nhất vẫn là tính đặc sắc độc đáo của loại phi thuyền chúng tôi dùng... Mà không, thứ này lại quá độc đáo, nên có thể nói là ngược lại, không thể dùng được cho việc giải thích này. Bởi phi thuyền của chúng tôi thật ra không phải là một vật thể, mà lại là một loại tác dụng... Nghĩa là, chỉ giống như một trạng thái năng lượng mà thôi. Vâng... Giải thích như thế nào nhỉ? Khoa học chẳng phải là chuyên môn của tôi nên không diễn tả cho rành rọt được... nhưng đấy, có vật chất có khả năng chuyển đổi thành năng lượng chứ gì. Việc đó thì ngay cả kỹ thuật thời xưa cũng đã làm được rồi. Nhưng ngược lại, chuyển đổi từ năng lượng trở lại thành vật chất thì lại khó khăn vô cùng. Nếu chỉ là loại hình thô thiển thì có vẻ quý vị ở Địa cầu cũng đã thành công rồi đấy, nhưng kỹ thuật tái hiện loại vật chất có cấu tạo phức tạp từ năng lượng thì hẳn là quý vị chưa đạt đến. Thế nhưng chúng tôi thì từ trước lâu lắm, đã làm được rồi. Chúng tôi gọi kỹ thuật này là "Vật-lý-học về vị-tướng". Từ khi lý thuyết này được phát hiện, việc chuyển đổi một vật thể thành dạng năng lượng rồi tái hiện hay hoàn nguyên từ năng lượng trở lại thành vật thể ở một nơi khác, chỉ còn một bước nhỏ nữa là thành kỹ thuật ngay được. Tùy theo cách sử dụng mà kỹ thuật này có thể trở thành một võ khí khủng khiếp. Chỉ cần tưởng tượng việc cho xuất hiện trong nháy mắt một vật thể ngay bên trong một vật thể khác, cũng đủ hiểu được điều ấy. Chẳng hạn, chúng tôi cho một mặt trăng của chúng tôi là Deimos hay Phobos đột ngột tái hiện ngay trong lòng Địa cầu, thì chỉ trong vòng không đến 5 giây, Địa cầu sẽ bùng nổ tan nát mất. Ví dụ đùa bỡn thế thôi, chứ chúng tôi đâu có làm chuyện điên khùng như thế. May mắn là Hoả tinh chúng tôi thì đã không còn thứ gọi là quốc gia gì nữa cả..."

-"Chính phủ của toàn thế giới đấy nhỉ?"

-"À, có lẽ là như thế. Dù sao, cũng đã có lịch sử lâu dài hơn Địa cầu nhiều...".

Nara Junpei nghĩ: "À, có lẽ là một tên điên thời những năm đầu thập niên 1950 đây", nhưng ông không thể kiềm chế được lòng hiếu kỳ, nên hỏi tiếp:

-"Được đấy, rồi sao nữa?"

-"Thế cho nên, nhờ kỹ thuật ấy, các phương tiện giao thông của chúng tôi phát triển nhanh chóng. Tất nhiên, lúc đầu thì chỉ áp dụng cho vật vô cơ thôi. Chuyên dùng để chuyên chở hàng hoá đấy. Nhưng sau đó không lâu thì chuyên chở được cả vật hữu cơ nữa. Vật hữu cơ và vật vô cơ thì thời gian di động có khác nhau, tuy không nhiều lắm. Do đó phải lập các trạm khác nhau. Các trạm này làm thành mạng lưới trãi khắp ngõ ngách trên toàn quốc. Du lịch thì dù xa đến đâu cũng thực hiện được hầu như trong chớp mắt. Đến trạm dùng cho khách du lịch thì có hàng dãy những hộp như hộp điện thoại trên Địa cầu ấy. Cho biết nơi muốn đến, bước vào một hộp được chỉ định, bấm nút, thì ngay lập tức, đã dời đến nơi muốn đến rồi... Nghiên cứu càng tiến bộ thêm, chúng tôi hiểu là phương pháp này còn có thể dùng được để tìm đến các hành tinh khác nữa. Chỉ có trở ngại là: phải xây dựng trước các trạm ở nơi muốn đến, để tránh đụng chạm bất ngờ. Ví dụ, Địa cầu này thì mọi vị trí trên bề mặt đều có thể tính toán ra được cả. Phần lớn là có thể tránh được những thất bại như là đến nơi thì bị chôn vùi từ đầu gối trở xuống dưới mặt đất, dẫm nhằm địa lôi mà đổ máu đầm đìa, vân vân... Thế nhưng, nếu tình cờ mà ở đó đúng lúc có con chó đi ngang qua, thì sao? Tức khắc, sẽ có phản ứng dung hợp hạch nhân ngay! Đến mức đó thì làm sao mà tính toán trước cho được! Thế nên, chúng tôi phải chú ý kỹ mà nhắm đến những chỗ, ví dụ như ngay giữa sân trường tiểu học vào lúc nửa đêm, vân vân... Nhưng đối với người du lịch thì vẫn là một cuộc mạo hiểm đánh đố cả sinh mệnh đấy. Khủng khiếp thật đấy chứ. Đến lúc hoàn hồn mà nghĩ: mình suýt chết, may mà được cứu sống đấy, thì mồ hôi đã tuôn ra ướt đẫm cả người y như vừa bị xối nước..."

-"À ra thế! Vậy thì anh không thể cho thấy phi thuyền được đấy nhỉ? Nghĩ ra lý do hay ho lắm đấy chứ! Thế, anh lại có thể lên được phi thuyền ấy mà trở về chứ?".

-"Tất nhiên là được chứ. Phi thuyền cứ đúng 400 ngày lại đến đúng vị trí tôi đã đến đây để đón tôi đấy".

-"400 ngày kia à?"

-"Vâng, thành ra như thế là do sự khác biệt giữa chuyển động của các hành tinh và tự-chuyển của Địa cầu đấy".

-"Nhưng mà, ở đây đâu có trạm nào? Muốn bấm nút cũng có nút đâu mà bấm?".

-"Không, điểm ấy thì có thể tiên sinh lấy làm khó hiểu, nhưng trong trường hợp vật hữu cơ, nếu là từ nơi chốn đã định sẵn thì dù không có trạm cũng có thể di chuyển ngược trở lại được. Vật vô cơ đơn giản hơn nên thường thường vẫn cho là dễ làm hơn nhưng sự thực thì ngược lại, nếu không có trạm sẵn ở đó thì không di chuyển ngược trở lại được đã đành, mà ngay cả lúc dời đến, cũng bị lệch đi một khoảng tỉ lệ với bình phương của cự ly nữa đấy. Chi tiết thì tôi không được rõ, nhưng vật hữu cơ có hàm chứa một loại năng lượng tác dụng đúng như là đường ray của tàu điện ấy".

-"Do lý do như thế nên vật vô cơ đặc sắc của Hoả tinh thì anh không mang đến đây được chứ gì?"

-"Đúng thế đấy. Bởi tôi không muốn mạo hiểm một cách vô ích".

-"Nhưng này,...". Nara Junpei nhếch môi cười mai mỉa đến có thể làm thần kinh của người bình thường phải vặn vẹo lên được. -"Thế còn vật hữu cơ trên Hoả tinh là những thứ gì nào? Loài chó của Hoả tinh? hay là chim chóc...?"

Người đàn ông giật mình, mắt nhìn xuống, gật đầu nhẹ:

-"Thật khổ... Thế này thì chuyện nghe có vẻ bịa đặt quá... Chẳng hiểu sao thực tế lại có thể song suốt đến như bịa đặt thế này!... Nói thật thì, không có!... trên Hoả tinh chẳng có chó hay chim chóc gì cả... Bởi tổ tiên chúng tôi khi dời đến đấy đã nhất thiết không mang theo loài động vật nào cả, ngoài con người. Bởi đã có thể hợp-thành được một cách nhân tạo các loại chất đạm rồi..."

-"Thế phim ảnh thì sao nào? Chừng một vài tấm hình thì mang theo được chứ nhỉ? Ảnh phong cảnh, nhà cửa, hay sinh hoạt gì đấy..."

-"Tất nhiên là có chứ. Giấy in ảnh của chúng tôi tất cả đều được làm từ sợi khoáng vật nên cũng là vật vô cơ đấy, nhưng là vật nhẹ nên có thể chuyển lên cao một chút trên không, rồi cho rơi tự do xuống cũng không có gì nguy hiểm. Thực tế thì cũng đã chuyển đi vài chục tấm ảnh theo kiểu ấy rồi đấy, nhưng bị gió thổi hay gì đấy mà lọt cả vào tay người Địa cầu mất. Chẳng biết là đã theo đường lối nào rồi, chỉ biết là từ lúc nào đấy đã lưu hành rộng rãi trên Địa cầu thành thứ hình ảnh giả tưởng về đời sống trên Hoả tinh, từ phong cảnh thiên nhiên cho đến thứ gọi là đô thị có mái vòm cầu ấy. Vì thế, bây giờ mà tôi còn mang theo thứ ảnh ấy thì chả ích lợi gì... Chỉ tổ cho người ta cười là quý báu gì mấy tấm ảnh giả tưởng của hãng phim Disney ấy!".

Ánh mắt bực bội của Nara Junpei chiếu đăm đăm vào người đàn ông, nhưng giọng nói của ông vẫn gắng nhu hoà:

-"Nhưng mà, thế nào rồi cũng đến lúc anh trở về chứ nhỉ? Lúc nào thế? Lần sắp tới sau 400 ngày ấy còn lâu lắm à?".

-"Không, sắp đến ngay đây thôi". Trong mắt ngước lên của người đàn ông thoáng vẻ cầu khẩn.

Nara Junpei bất giác bật cười:

-"Nếu thế thì còn gì phải lo nữa đâu. Quang cảnh ngày anh trở về ấy, cứ mời ký giả báo chí đến cho họ xem. Lúc đó, tôi cũng sẽ rất vui mà đến xin anh cho xem nữa. Đến giờ, ngay giữa sân trường tiểu học, đột nhiên, anh biến mất... rồi có ngôi sao màu đỏ chớp sáng trên trời xa... Nếu chuyện xảy ra tương tự như thế thì chẳng còn ai nghi ngờ anh có đúng là người Hoả tinh không nữa".

-"Không được đâu". Người đàn ông như chúi người ra trước, nói thẳng: -"Sứ mệnh chưa xong thì tôi chưa trở về được. Đáp xuống Địa cầu là chuyện vô cùng nguy hiểm nên không thể đến rồi đi một cách dễ dàng thế được. Người nào đang có mặt trên Địa cầu thì phải làm cho xong sứ mệnh đã được giao phó rồi mới trở về".

-"Cứ nói sứ mệnh, sứ mệnh,... thế chứ sứ mệnh gì nào?"

-"Phải tìm cho ra người Địa cầu nào có tính cách đại biểu mà công nhận tôi là người Hoả tinh đấy".

-"Tìm ra xong thì làm gì?"

-"Nhờ người ấy đứng ra ủng hộ phong trào xây dựng các trạm trên Địa cầu để thúc tiến mậu dịch với Địa cầu. Mời người ấy đến viếng Hoả tinh một lần để thị sát thực tế rồi chuyển báo cáo lên phía chính phủ, được thế thì mọi chuyện sẽ tiến hành thuận lợi".

-"Trạm gì đấy xây dựng thì tốn khoảng bao nhiêu?".

-"Xà, có lẽ đâu chừng 50 triệu Mỹ kim..."

Nara Junpei bất giác nghiêng đầu. Có khi anh chàng này chẳng phải là người điên, mà là muốn lừa gạt mình không chừng. Nếu thế thì đây là một lối lừa gạt đầy ác ý. Sắp đặt tinh vi đến mức này để gạt mình làm trò cười cho thiên hạ như thế này thì hẳn phải là kẻ nào thù ghét mình ghê gớm lắm. Nhưng mình đâu có làm gì đến nỗi bị người nào thù ghét đến thế? Vậy thì, có phải hắn ta là người điên khùng gì đấy chăng? Nếu là người điên thì anh chàng này là loại điên mà giỏi suy nghĩ lắm. Mà khoan đã, nếu quả thật anh ta điên, thì câu chuyện này, mình có thể dùng được lắm chứ. Dùng được chuyện này thì ngày hôm nay tuy có trục trặc quái gở thế này cũng chẳng phải là vô ích. Vậy thì, mình hãy mượn câu chuyện này mà dùng ngay vào bài giảng hôm nay đi... Ừ, cũng có chút diễu cợt thế thái nhân tình đấy, nghe cũng không đến nỗi tệ... Ghi nhan đề là "Người Hoả tinh giả hiệu"...... nghe dung tục quá chăng?... Thế "Luận lý trong chiếc hộp"... thì sao nào? Không, nghe có vẻ cao siêu quá. Phải tìm chữ ở khoảng trung gian mới được.

Người đàn ông lại thì thầm với giọng khẩn khoản:

-"Xin tiên sinh vui lòng đi với tôi..."

-"Này anh, nói thật đi. Anh là ai thế?"

-"Thì tôi đã thưa với tiên sinh rồi đấy. Tôi là người Hoả tinh đây mà. Xin tiên sinh tin lời tôi. Tiên sinh là tất cả hy vọng của tôi đấy. Tiên sinh tin là có người vũ trụ chứ gì? Thì tôi là người vũ trụ đây này. Cầu xin tiên sinh vui lòng đi với tôi..."

-"Đi với anh, nghĩa là sao?"

-"Không bao lâu nữa sẽ có chuyến bay trở về Hoả tinh đấy. Chỉ còn khoảng 30 phút nữa thôi. Nếu bỏ lỡ cơ hội này, thì lại phải chờ 400 ngày nữa. Tôi cũng đã mệt mỏi quá rồi. Trọng lực của Địa cầu lớn quá, tôi chỉ gắng đứng thẳng thôi mà cũng đã mệt mỏi lắm rồi đấy. Xin tiên sinh vui lòng cùng đi với tôi".

-"Này, đừng thô bạo thế chứ!".

Người đàn ông định nắm tay ông nhưng Nara Junpei gạt đi, rồi hốt hoảng đứng dậy. Tim ông như đứng khựng lại, quên cả đập nhịp.

-"Xin lỗi tiên sinh. Chính tôi cũng đâu có muốn ép buộc gì. Thế nhưng, xin đặt mình vào cương vị của tôi mà xem. Là người Hoả tinh mà không sao chứng minh được, nỗi khổ tâm này biết làm sao mà diễn tả ra bây giờ? Ép buộc như thế này... vâng, cũng bởi tiên sinh không chịu tin cho, nên bất đắc dĩ phải làm thế..."

-"Tránh ra! Đừng nói điên thế chứ!"

-"Xin tiên sinh..."

-"Đã bảo là tránh ra mà..."

-"Tôi hiểu rất rõ ép buộc thế này thì nguy hiểm đến mức nào. Trước tôi, đã có đúng 38 người Hoả tinh xuống viếng Địa cầu rồi. Trong số đó, 7 người đáp xuống thất bại, nổ tan xác mất. Đến sở chữa lửa thì thấy có sổ sách ghi rõ ràng là những vụ nổ và cháy không rõ nguyên nhân đấy. Còn lại 31 người cuối cùng cũng đã kiệt sức vì những cuộc tranh cãi đôi co như thế này mà rốt cuộc phải ép buộc người nào đấy đi theo, đến nỗi bị cảnh sát bắt mà cho vào bệnh viện tâm thần. Chỉ còn mỗi mình tôi là người sứ giả sống sót được thứ 32 đây. Các đàn anh của tôi đã dặn là không được bỏ cuộc, hãy gắng chịu đựng gian khổ, đừng có tức khí mà ép buộc người ta,... thế nhưng tôi đã đến lúc không còn chịu đựng được nữa rồi. Đã chán nản quá lắm. Nhưng mà, tiên sinh là người có trí tưởng tượng phong phú thế kia, chẳng lẽ lại đành đoạn bỏ mặc tôi hay sao?"

-"Này, anh buông tôi ra, không thì khốn đấy!"

-"Không, tiên sinh đâu có làm thế được. Tiên sinh đứng cùng phía với người vũ trụ kia mà. Xin vui lòng giúp cho. Chẳng lẽ tôi lại phải ép buộc tiên sinh đi theo hay sao? Chẳng lẽ tôi lại phải làm tiên sinh ngất đi? Chẳng lẽ tiên sinh đang nghĩ đến chuyện cho tôi vào nhà thương điên? Không, làm gì có chuyện đó. Kết cuộc chỉ có bọn giòi bọ loi nhoi trên mặt đất này mới làm thế thôi. 31 người đàn anh của tôi đã không có mắt nhìn người nên mới trúng nhằm bọn giòi bọ như thế. Chứ tôi thì khác. Tôi đã may mắn gặp được người như tiên sinh đây. Có phải thế không nào?"

Người đàn ông vụng về vươn hai tay ra, lưng uốn éo áp tới, tuồng như thật tình đang bị kéo xuống bởi trọng lực trái đất mạnh gấp đôi lượng ở quê nhà, khiến Nara Junpei phải dùng hết sức gạt ra rồi vùng chạy ra hành lang.

-"Tiên sinh, chờ tôi với!". Nghe tiếng người đàn ông hét lớn, tiếng chân đuổi theo sau, Nara Junpei chạy toàn lực trên hành lang tăm tối nhắm hướng bậc cấp bước lên khán đài. Đám sinh viên học sinh đang đứng tựa lưng vào tường dòm xem chiếu phim, nghe tiếng thét của Nara Junpei, đâu ngờ đấy là tiếng kêu cứu, họ run bắn lên, lập tức vùng chạy tán loạn như đám nhện con bị động, bỏ trốn mất. Đám sinh viên học sinh đúng là thân thể nhanh, nhẹ hơn ông nhiều nên Nara Junpei chẳng hiểu họ đã trốn đi đâu cả rồi. Ông chỉ biết cắm đầu cắm cổ chạy như trong mộng lên hết bậc cấp ấy, rồi đột nhiên, xuất hiện ngay trước màn chiếu phim. Đúng lúc trong phim chiếu cảnh phi thuyền vũ trụ sắp sửa bay đi Hoả tinh, đang quay tròn như con vụ mà tiến ra khỏi trạm không gian. Bóng của phần thân trên của Nara Junpei đột nhiên nhô lên che khuất hình ảnh phi thuyền vũ trụ ấy mất.

-"Tránh ra". Có tiếng la ó từ khách đi xem vang lên. Đồng thời từ cánh gà bên sân khấu có tiếng người Hoả tinh khẩn khoản: -"Xin Giáo sư giúp cho đi mà!".

Nara Junpei hoảng hốt nhảy bừa xuống hàng ghế khán giả. Thấy thế, có người nào đấy nhảy đựng lên hét lớn trong bóng tối, rồi vọt chạy thục mạng về phía sau hướng đến phía cửa ra. Có vẻ là một sinh viên học sinh nào đấy tưởng lầm là ông ta đuổi bắt mình nên vùng chạy trốn. Bắt đầu từ người đó, khắp các nơi, các sinh viên học sinh khác cũng tưởng lầm như thế nên hùa nhau chạy, tiếng chân cuống cuồng rầm rập vang lên, hoà lẫn vào tiếng nhạc náo động trong phim đến hồi kết thúc, khi chuyến bay định kỳ của phi thuyền lên Hoả tinh âm thầm bay dần về phía vũ trụ tăm tối xa vời.

Nara Junpei đá bật cánh cửa, nhảy ra ngoài, chạy ngay vào văn phòng, chẳng nói chẳng rằng với ai, chụp ngay điện thoại gọi cảnh sát:

-"Xin đến ngay cho! Có thằng điên đang nổi cơn náo động ở đây..."

Khoảng mười phút sau, đám cảnh sát đến, người tự xưng là người Hoả tinh ấy chưa chịu bỏ cuộc, vẫn còn hớt hải tìm kiếm Nara Junpei, cuối cùng đã bị cảnh sát ôm xốc hai bên, nhấc bổng lên nhẹ nhàng như đùa giỡn với đứa con nít, rồi tống ngay vào một chiếc xe hòm trông như cái chuồng màu trắng.

Từ cửa sổ nhỏ trong văn phòng, len lén nhìn ra theo dõi tình hình ấy, Nara Junpei chợt nghĩ:

-"Nhưng nếu quả thật hắn ta là người Hoả tinh thì sao?"

Ông đột nhiên cảm thấy ngột ngạt khó thở đến không chịu đựng được nữa, hai mắt ông như tách rời xa nhau thêm, đầu ông như bị kéo dãn ra đến cả ba thước.

Bài giảng của ông tối hôm ấy lộn xộn đến nỗi chẳng một ai hiểu được là gì cả. Thế mà vẻ mặt của ông lúc xong bài giảng thì lại tương đối tươi sáng. Bởi trong lúc giảng giải, ông đã bất giác nghĩ ra được nhan đề: "Điên vì vũ trụ", nghe thật thú vị và không còn gì thích hợp hơn.

Phạm Vũ Thịnh dịch

Sydney 01-2008

Ghi chú:

Truyện ngắn "Shisha" của Abe Kobo, đăng lần đầu trên tạp chí "Bungei Shunju" (Văn nghệ Xuân Thu) phụ trang đặc biệt tháng 10 năm 1958, được dịch từ nguyên tác là truyện thứ 4 trong tập truyện "Mukankei na shi - Toki no gake" (Một cái chết vô can - Vách thời gian), bản bỏ túi, do nhà Shincho Bunko tái bản lần thứ 33 tháng 11 năm 2005.